آموزش پروپوزال نویسی برای کارشناسی ارشد(بخش اول)

هر دانشجویی در دوره کارشناسی ارشد یا دکترا حداقل یک‌بار نیاز به پروپوزال نویسی دارد. پروپوزال نویسی کار سختی نیست، اما اصولی دارد که باید حتما رعایت شود. در ابتدا بهتر است بدانیم پروپوزال چیست و چه هدفی از طریق پروپوزال نویسی دنبال می‌شود.

پروپوزال چیست و پروپوزال نویسی چه فایده‌ای دارد؟

پروپوزال در واقع یک نسخه خلاصه و متمرکز از موضوعی‌است که می‌خواهید پایان نامه را به آن اختصاص دهید. ماهیت پروپوزال مشخص کردن سوالات و ابهاماتی است که شما قصد دارید در پایان نامه به آنها پاسخ دهید یا آنها را برطرف کنید. پروپوزال نویسی به شما کمک می‌کند تا فضای کلی کاری که قصد انجام آن را دارید را مشخص کنید و همچنین مواردی که قرار است بر روی آنها تحقیق صورت بگیرد را از پیش تعیین کنید. برای پروپوزال نویسی در هر حوزه‌ای باید به اصول تخصصی آن توجه کنید و پروپوزال را بر مبنای مواردی که در حوزه‌های تخصصی آن خواسته شده، تنظیم کنید. به عنوان نمونه، ما در این مقاله یک پروپوزال در حوزه محیط زیست را مدنظر قرار دادیم و برای ارائه مثال‌ها، از مباحث مربوط به حوزه محیط زیست استفاده می‌کنیم. در ادامه با ما باشید با آموزش مرحله به مرحله پروپوزال نویسی برای پایان نامه.

آموزش پروپوزال نویسی

پروپوزال نویسی در همه دانشگاه‎‌های دنیا اصولی تقریبا ثابت دارد. از آنجایی که نوشتن پروپوزال بیشتر مربوط به دانشجویان ارشد و دکتراست، از دانشجویان انتظار می‌رود تا آن را کاملا بر اساس اصول خواسته شده تنظیم کنند. به طور کلی پروپوزال نویسی شامل مراحل زیر است:

• چهارچوب
• ساختار پروپوزال پایان­‌نامه
• الویت بندی مراحل نوشتن پروپوزال
• نکات
• منابع

در ادامه به ترتیب با مراحل پروپوزال نویسی آشنا خواهیم شد.

یک – ایجاد چارچوب

به عنوان مثال، پروژه‌های تحقیقاتی ارشد در علوم محیط زیستی دارای المان‌های مشترک زیر هستند:

• یک موضوع محیط زیستی معرفی می‌شود
• کارهای دیگران بر روی موضوع جمع آوری شده و ارزیابی می‌شود
• اطلاعات مورد نیاز برای حل مسئله توسط دانشجو جمع آوری شده، یا به صورت مستقل بدست می‌آید
• اطلاعات با استفاده از تکنیک‌های مناسب با مجموعه‌ی داده‌ها آنالیز می‌شوند
• نتایج آنالیز گزارش می‌شود و با‌توجه به موضوع محیط زیستی بیان‌شده در شروع مسئله تفسیر می‌شود

پروپوزال نویسی اولین قدم برای نوشتن پایان‌نامه ارشد است.  پروپوزال نویسی به طور معمول در ترم بهار انجام می‌شود و هدف ترم پاییزی این است که موضوعات تحقیقاتی را معین کنید، یک مشاور تحقیقاتی مشخص کنید، فرضیه را فرمول سازی کنید و پیش زمینه پروژه خود را متوجه شوید. روش‌های مناسب را گسترش و یا تطبیق دهید و خلاصه ای از وضعیت پروژه خود را به عنوان پروپوزالِ پایان‌نامه ارائه دهید. هدف اصلی پروپوزال نویسی ، پیشرفت هرچه بیشتر در المان‌های بیان‌شده در دوره‌ی ترم پاییز است. هرچقدر که در ترم پاییز بیشتر پیشرفت کنید، در انتهای کار توان اجرایی بالاتری برای انجام پروژه خواهید داشت و ترم بهار، ترمی‌آسان‌تر برای شما خواهد بود.

در مثالی که عنوان شد، هدف از پروپوزال نویسی معمولا نمایش موارد زیر است

• پروپوزالی در مورد چالش‌ها و مشکلات موجود در زمینه محیط زیست
• برنامه‌ای سازماندهی شده برای جمع آوری و بدست آوردن اطلاعات برای کمک به حل مسئله
• روش‌های آنالیز داده که مشخص شده و مناسب مجموعه‌ی داده است

اگر توانستید این موارد را به صورت واضح در پروپوزال مطرح کنید، قادر خواهید بود تا بر روی این موضوع تحقیقاتی تمرکز کرده و کار را با سرعت بالا پیش ببرید. هدف دوم پروپوزال نویسی، تمرین شما در هنر نوشتن پروپوزال است. در هر نوعی از آینده حرفه‌ای، چه صنعتی و چه دانشگاهی، به عناوین مختلف، به این توانایی مهم نیاز خواهید داشت.

این را بدانید که حتی بهترین برنامه‌های تحقیقاتی ارائه شده ممکن است انجام بگیرند اما در انتهای کار اصلا شبیه چیزی که در پروپوزال عنوان شده نباشند. بنابراین، درهنگام تعیین پروپوزال نگران اینکه احتمال دارد نتیجه کار شبیه چیزی که انتظار دارید اتفاق نیافتد، نباشید.( به یاد داشته باشید که اگر هیچ احتمال خطایی وجود نداشت، پژوهشی هم انجام نمی‌شد.)

در واقع پروپوزال موجب می‌شود تا اساتید بتوانند تسلط کافی بر فرآیند و ساختار تحقیقات به صورتی که تحت نظرات آن‌هاست را رصد کنند. اگر می‌توانید ایده‌ای واضح و با دلیلی قانع کننده ارائه دهید، اگر می‌توانید به وضوح آن را به موضوعات مرتبط دیگر ارتباط دهید، اگر می‌توانید اهمیت موضوع را توجیه کنید، اگر می‌توانید متدی برای پژوهش بر روی آن توضیح دهید و اگر می‌توانید آن را به مجموعه‌ای از گام‌ها که به یک نتیجه معقول می‌رسند تجزیه کنید، پس پروپوزال نویسی را صرف‌نظر از این‌که احتمال دارد ایده اصلی را اصلاح یا آن را به کلی تغییر دهید، تنظیم کنید. چیزی که از یک پروپوزال موفق بر‌می‌آید  این است که شما بدون در‌نظر گرفتن ایده نهایی که دنبال می‌کنید، مراحل دستیابی به نتیجه پایان‌نامه را از پیش می‌دانید.

دو- ساختار پروپوزال پایان‌نامه

پروپوزال پایان‌نامه شما باید عناصر زیر را به ترتیب زیر شامل شود

• تیتر صفحه
• چکیده
• فهرست مطالب
• مقدمه
• شرح پایان‌نامه
• رویکرد/ روش‌ها
• نتایج اولیه و بررسی آنها
• برنامه کاری شامل برنامه زمانی مراحل
• نتایج تحقیق
• فهرست منابع

ساختار آن بسیار مشابه پایان‌نامه یا مقاله علمی‌است. شما می‌توانید بخش عظیمی‌از ساختار موجود در پروپوزال را در پایان‌نامه نهایی ارشد خود استفاده کنید. قطعاً وضعیت پروژه‌های فردی در پایانِ ترم پاییزی تغییر خواهد کرد. بنابراین موضوع فرمت کلی عناصر نیز در ادامه توضیح داده شده است که سعی میکنیم به صورت موردی و خلاصه نکات ایجاد فرمت استاندارد هر بخش را بیان کنیم.

صفحه عنوان

• • عنوان باید عبارتی کوتاه و توصیفی از پروپوزال پایان‌نامه پروژه باشد.
  • صفحه عنوان باید شامل نویسنده، موسسه، دانشکده، مشاور تحقیقاتی، موسسه(مشاور)، و زمان تحویل باشد

چکیده

در تنظیم چکیده یا همان قسمت Abstract، موارد زیر را در نظر داشته باشید.

• • • چکیده، خلاصه ای از پروپوزال پایان‌نامه شماست
    • طول چکیده نباید از ۲۰۰ کلمه تجاوز کند
    • چکیده باید مقدمه‌ی کوتاهی از مسئله ارائه دهد
    • این قسمت باید شرحی کلیدی از پایان‌نامه شما ارائه دهد
    • چکیده باید وضعیتی از نحوه‌ی تحلیل مسئله بدهد
    • چکیده باید شامل نتیجه احتمالی کار شما در صورت موفقیت باشد

فهرست مطالب

• • • لیست تمام سرفصل‌ها و زیرفصل‌ها را با شماره صفحات فهرست کنید
    • زیر‌عنوان‌ها را برجسته کنید

مقدمه

• • • در این بخش محتوای پروپوزال پروژه شما تنظیم می‌شود و باید نگارش آن به نحوی باشد که توجه خواننده را به خود جلب کند
    • سعی کنید پیش‌زمینه تحقیقاتی خود را با تصویر گسترده‌ای که با موضوع تحقیقاتی شما محدود می‌شود توضیح دهید
    • مواردی از موضوعات تحقیقاتی خود را که شناخته شده است تا جایی که مربوط به پایان‌نامه شما است، به طور گذرا مرور کنید
    • منابع مرتبط را حتما ارجاع دهید
    • سطح مقدمه باید به صورتی باشد که فهمیدن پروپوزال را برای خوانندگان با پیش زمینه‌های علمی‌معمول، به عنوان مثال برای همکلاسی‌هایتان، آسان نماید

شرح پایان‌نامه

• • • در چند جمله پایان‌نامه خود را شرح دهید
    • این شرح می‌تواند شکل فرضیه، سوال تحقیقی، گام‌های پروژه، یا هدف از انجام پروژه را در خود جای دهد
    • شرح پایان‌نامه باید ماهیت پروژه مورد نظر شما را دربرگیرد. همچنین این موضوع کمک می‌کند تا بتوانید حجم مباحث را محدود کنید.

در قسمت دوم آموزش پروپوزال نویسی مباحثی چون نحوه نوشتن روش‌ها، تنظیم نتایج تحقیق، لیست مراجع، اولویت بندی‌های لازم برای پروپوزال نویسی و سایر نکات مهم پروپوزال را باهم مرور خواهیم کرد. همچنین در قسمت دوم، فایل‌های نمونه پروپوزال برای دانلود قرار داده شده است. با ما در قسمت دوم آموزش پروپوزال نویسی همراه باشید.