ارزیابی تنوع فنوتیپی، تفکیک متجاوز و روابط صفات آگرو-مورفولوژیک در جمعیت حاصل از تلاقی ارقام برنج ایرانی

به‌منظور تسهیل در امر گزینش ژنوتیپ‌های جدید، ارزیابی تنوع و تحلیل روابط بین صفات موثر بر عملکرد دانه برنج در جمعیت‌های 2F حاصل از تلاقی رقم عنبربو به‌عنوان والد مادری با ارقام پاکوتاه و پرمحصول شفق و نجفی به‌عنوان والد پدری، 450 ژنوتیپ (240 ژنوتیپ از تلاقی عنبربو ×نجفی و تعداد210 ژنوتیپ از تلاقی عنبربو ×شفق)، همراه با ژنوتیپ‌های والدی در گلخانه کاشته شدند و عملکرد دانه به همراه 16 صفت مختلف زراعی دیگر بررسی شد. با مقایسه آماره‌های توصیفی برآورد شده از ژنوتیپ‌های والدی و نتاج F2حاصل از آن‌ها، تفکیک متجاوز برای صفات مختلف برآود شد. همبستگی ساده صفات وزن خشک خوشه‌، تعداد دانه در بوته، عملکرد بیولوژیک، تعداد پنجه بارور، تعداد دانه در خوشه، شاخص برداشت، وزن صد دانه، ارتفاع، طول خوشه و طول پدانکل با عملکرد دانه مثبت و معنی‌دار بود. به‌منظور گزینش صفات توجیه‌کننده عملکرد دانه، تجزیه رگرسیون گام به گام انجام شد و صفات وزن خشک خوشه، تعداد دانه در بوته، وزن صد دانه، تعداد دانه در خوشه، فاصله گره اول تا گره دوم ساقه و فاصله طوقه تا اولین گره، به‌عنوان موثرترین صفات بر عملکرد دانه وارد مدل شدند. تجزیه ضریب مسیر نشان داد که بیشترین اثرات مستقیم و مثبت، به ترتیب به صفات تعداد دانه در بوته (834/0)، وزن صد دانه (348/0) و وزن خشک خوشه‌ (122/0) تعلق داشت. در این تحقیق، صفات تعداد دانه در بوته، وزن صد دانه و وزن خشک خوشه‌ که به‌عنوان شاخص‌های انتخاب برای بهبود عملکرد دانه در برنج شناسایی شدند، به‌منظور استفاده در پروژه‌های اصلاحی برنج توصیه می‌شوند. با توجه به تنوع فنوتیپی ایجاد شده در بین نتاج 2F برای صفات مختلف (دامنه تغییرات و ضریب تغییرات بالا) در این تحقیق و بکارگیری تفکیک یافته‌های مطلوب در برنامه‌های به‌نژادی، می‌توان در نسل‌های بعد به ارقامی با خصوصیات مورد نظر و افزایش عملکرد دست یافت.