ارزیابی هیدرولوژی ایزوتوپی تالاب‌های شمال کشور و گروه‌بندی آن‌ها براساس آزمون تجزیه به مؤلفه‌های اصلی

به منظور ارزیابی هیدرولوژی ایزوتوپی منابع ذخیره‌سازی آب و گروه‌بندی آن‌ها براساس پارامترهای فیزیوگرافی و شیمیایی مؤثر در حوزه‌ی آبریز، آزمایش‌هایی در طی سال‌های 1388 تا 1390 در 30 تالاب مختلف در شمال ایران انجام شد. نمونه‌ها در طی فصل‌های بهار، تابستان، پاییز و زمستان جمع‌آوری شده و مورد تجزیه و تحلیل شیمیایی و ایزوتوپی قرار گرفتند. داده‌های ایزوتوپی نشان‌دهنده‌ی این بودند که تالاب‌ها طیف وسیعی از نشانه‌های ایزوتوپیِ تحت تأثیر قرار گرفته به وسیله‌ی آب و هوا، هیدرولوژی و پارامترهای فصلی محلی را شامل می‌شوند. در اغلب تالاب‌ها، نشانه‌ی ایزوتوپی در فصل زمستان، پایین‌تر از دیگر فصل‌ها بود. میزان کاهش فزونی دوتریم از زمستان تا بهار از ‰86/12 به ‰83/0 بود که این روند در طول بهار و تابستان با سیر نزولی از ‰83/0 به ‰89/2- ادامه داشت. مطابق آزمون تجزیه به مؤلفه‌های اصلی، هشت مؤلفه‌ معنی‌دار تعیین و در مجموع 72 درصد از تغییرات موجود در حوزه‌های آبریز توجیه شد. داده‌های ایزوتوپی مؤید کاهش قابل توجه در مقدار ایزوتوپ‌های O18 و H2 در طول بهار و تابستان در تالاب‌های 20، 21، 22، 24، 25، و 26 بود که این امر نشان‌دهند‌ی حضور ایزوتوپ‌های سبک در آب موجود در این آبگیرها بود. داده‌ها هم‌چنین نشان داد که جدایی فیزیکی ایزوتوپ‌های O18 و H2 به وسیله‌ی مولکول‌های آب و پیشی گرفتن H2 در جابه-جایی‌ها منجر به افزایش فزونی H2 در این تالاب‌ها شده است. این امر باعث شده است مقدار فزونی دوتریم در تالاب 12 در تابستان حتی بزرگ‌تر از زمستان نیز باشد. این فرایند هم‌چنین می‌تواند دلیل قابل‌قبول برای توجیه بالاترین میزان فزونی دوتریم و کم‌ترین میزان O18 و H2 در تالاب‌های شهرستان سیاهکل (25، 26) باشد. به نظر می‌رسد پمپاژ آب‌های زیرزمینی (با مقدارهای جزیی از نمک مشتق شده از تراوش آب دریا) به تالاب می‌تواند یکی دیگر از دلایل کاهش قابل توجه در ایزوتوپ‌های سنگین O18 و H2 در آبگیرهای 2، 12، 14 و 25 از بهار به تابستان باشد.