ارزیابی پایداری خاکدانه‏ ها و تعیین مکانیسم ناپایداری خاک‏ های حوضۀ آبخیز طالقان

با توجه به محدودیت‏های موجود در تعیین میزان حساسیت خاک به فرسایش آبی یا فرسایش‏پذیری خاک از طریق آزمون‏های میدانی، کاربردِ روش‏های آزمایشگاهی روی نمونه‏های کوچک خاک (کمتر از 100 گرم)، افزون بر ساده‌بودن، نیازمند هزینه و وقت کمتری است. نتایجِ پژوهش‏های مختلف در این زمینه بیانگر آن است که از بین روش‏های مختلف آزمایشگاهی، مبنی بر استفاده از خصوصیات خاک، آزمون‏های مربوط به ساختمان خاک و پایداری خاکدانه‏ها مؤثرتر است و به آن‌ها بیشتر توجه شده است. در این تحقیق، با تکیه بر مشاهدات و تغییرات ماکروسکوپی در مقیاس واحدهای همگن، در بخشی از خاک‏های حوضة آبخیز طالقان، به وسعت 3260 هکتار، 84 نقطه به عنوان نقاط نمونه‏برداری خاک انتخاب شد. به منظور تمایز بین مکانیسم‏های شکستگی خاکدانه‏ها و ارزیابی رفتار ساختمانی خاک‏ها در  شرایط مختلف محیطی، پایداری خاکدانه‏ها با لحاظ‏کردن سه تیمار خیس‏شدن سریع خاکدانه‏ها، خیس‏شدن آهستة خاکدانه‏ها و شکستگی ناشی از تکان‏دادن خاک پس از خیس‏کردن اولیه و با استفاده از روش لی‏بیسونایس اندازه‏گیری شد. اثر اَشکال مختلف فرسایش آبی بر پایداری خاکدانه‌ها نیز با استفاده از شاخص پایداری مرطوب خاکدانه‏ها بررسی شد. نتایج نشان داد مکانیسم‏های مختلف شکستگی خاکدانه‏ها اثر معنی‏داری در میزان شکستگی خاکدانه‏ها دارد. مکانیسم ناپایداری خاک‏های طالقان فرایند واریختگی است که در اثر فشار هوای محبوس‏شده در هنگام خیس‏شدن سریع خاکدانه‏ها ایجاد می‏شود و این شرایط هنگام وقوع باران‏های شدید روی خاک خشک رخ می‏دهد. همچنین، نتایج نشان داد اختلاف معنی‏داری بین پایداری مرطوب خاکدانه‏ها در اَشکال مختلف فرسایش آبی وجود ندارد.