ارزیابی پایداری عملکرد دانه و تنوع ژنتیکی در ارقام و لاین‌های امیدبخش گندم نان متحمل به شوری

پایداری عملکرد دانه و تغییرات ژنتیکی 17 ژنوتیپ امیدبخش گندم نان متحمل به شوری به همراه سه رقم شاهد ارگ، بم و افق در دو آزمایش مزرعه‌ای و مولکولی بررسی شد. در آزمایش مزرعه‌ای، مقایسه عملکرد ژنوتیپ‌ها در اراضی شور ایستگاه‌های میلیشبار یزد، امیرآباد بیرجند، رودشت اصفهان، اختیارآباد کرمان و زهک زابل در دو سال زراعی 92-1391 و 93-1392انجام شد. برای ارزیابی تنوع ژنتیکی ژنوتیپ‌ها از 18 نشانگر ریزماهواره (SSR) مرتبط با تحمل به شوری استفاده شد. تجزیه واریانس مرکب عملکرد دانه تفاوت معنی‌دار برای اثر رقم، اثر متقابل سال × مکان و اثر سال × رقم و همچنین اثر متقابل سه‌گانه رقم × سال × مکان نشان داد. مقایسه میانگین ژنوتیپ‌ها با استفاده از آزمون حداقل تفاوت معنی‌دار (LSD) نشان داد که لاین‌های 14، 16، 11 و 5 به ترتیب با عملکردهای 649/4، 517/4، 441/4 و 300/4 تن در هکتار دارای عملکرد دانه بالا بودند. با استفاده از روش‌های مختلف تجزیه پایداری ژنوتیپ‌های 11، 15، 16 و 20 (افق) پایداری عملکرد دانه بالایی داشتند. تجزیه خوشه‌ای داده‌های مولکولی به روشUPGMA و تجزیه به بردارهای اصلی (PCoA)، ژنوتیپ‌های مورد مطالعه را در چهار گروه مختلف قرار داد. در مجموع نتایج حاصل ازگروه‌بندی ژنوتیپ‌ها بر اساس داده‌های مولکولی مطابقت کمی با نتایج حاصل از ارزیابی مزرعه‌ای داشت. نتایج آزمون مانتل نشان داد که همبستگی بین عملکرد دانه ژنوتیپ‌های گندم نان در محیط‌های شور با تنوع آللی ژنوتیپ‌ها حدود 13/0 و غیرمعنی‌دار بود. علی‌رغم این همبستگی ضعیف، نشانگرهای SSR به خوبی توانستند تغییرات و تفاوت موجود میان ژنوتیپ‌های گندم نان مورد ارزیابی را آشکار سازند. این تنوع ژنتیکی می‌تواند به طور موثری در برنامه‌های ملی به‌نژادی تحمل به شوری گندم نان به کارگرفته شود.