بازتعریف «خود» و ساخت هویت در میان زنان پس از طلاق

با وجود تلاش برای مدیریت و کاهش طلاق، امروزه این پدیده در جامعة ایرانی روندی افزایشی به خود گرفته است؛ به‌ طوری‌ که، شاخص‌‌ها نشان می‌‌دهند روز‌به‌روز بر تعداد خانواده‌‌های طلاق در ایران افزوده می‌شود. در این میان «زندگی پس از طلاق» ـ که تا چندی پیش چندان مورد توجه نبود ـ به مسئله‌‌ای جدی برای جامعه‌‌شناسان خانواده بدل شده است. از سویی، بر اساس نتایج تحقیقات، طلاق پیامدهای بیشتری را برای زنان به‌ همراه می‌‌آورد. یکی از این پیامدها چالش‌‌های هویتی پس از طلاق است. به این ترتیب، پژوهش حاضر با اتخاذ رویکردی کیفی و تکنیک مصاحبة عمیق نیمه‌‌ساختار‌‌یافته با هجده زن مطلقه به‌ دنبال فهم چالش‌‌های هویتی زنان پس از طلاق و نحوة بازتعریف «خود» و ساخت «هویت» جدید در میان آنان است. «خود» مفهومی کلیدی در تئوریزه‌کردن ماهیت شخص است و به او توانایی تجسم‌بخشیدن به هویت خویش را می‌‌دهد. بر این اساس، نتایج این تحقیق نشان می‌‌دهد که با رخداد طلاق تغییرات متعددی در فهم و تصور کنش‌گران از «خود» درونی و بیرونی‌‌شان پدید می‌‌آید که لزوم بازتعریف و خلق هویتی جدید پس از طلاق را برای آن‌ها آشکار می‌کند. همچنین، یافته‌‌های این پژوهش نشان می‌‌دهد که بیشتر ابعادی که زنان در آن مبادرت به بازتعریف «خود» می‌‌کنند شامل نقش‌‌های جدید، سبک زندگی جدید، ارتباطات جدید، و امنیت هستی‌‌شناختی و روانی است؛ ابعادی که هر یک با رخداد طلاق دست‌خوش تغییر و چالش می‌‌شود و ارتباط تنگاتنگی با ساختار هویتی زنان دارد. از سویی، متغیرهای زمینه‌‌ای و مداخله‌‌گری چون سن فعلی، سن در هنگام طلاق، طبقة اجتماعی، وضعیت اشتغال، مدت دورة ازدواج، فرزندداشتن یا نداشتن، و عادت‌‌وارة سنتی یا مدرنِ کنش‌گران در نحوة مواجهة آنان با تغییرات هویتی پس از طلاق و چگونگی بازتعریف «خود» اثرگذار است.