بررسی اثرات تغییر کاربری اراضی بر شاخص جریان پایه، مطالعه موردی: حوزه آبخیز طالقان

جریان پایه و شاخص مرتبط، به‌­عنوان عامل مهمی در مدیریت بهینه آب محسوب می‌شود. عوامل متعددی در میزان جریان پایه و روند تغییرات آن نقش دارند، از جمله آن­ها می­توان به کاربری اراضی و پوشش گیاهی اشاره نمود که متأثر از دخالت مستقیم و غیرمستقیم انسان است. در این پژوهش، تغییرات کاربری اراضی در حوزه آبخیز طالقان با استفاده از تفسیر عکس­های هوایی، تصاویر ماهواره­ای و کاربری اراضی در سه مقطع زمانی سال­های 1349، 1366 و 1381 مورد بررسی قرار گرفت. همچنین، شاخص جریان پایه با استفاده از جریان روزانه و فیلتر رقومی برگشتی لین و هالیک استخراج شد. سپس، از میانگین سالیانه به‌­عنوان شاخص کل حوضه استفاده و روند تغییرات آن با روند تغییرات کاربری مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان‌دهنده روند افزایشی تغییر کاربری اراضی از دیم و آبی به مرتعی بود. همچنین، سطح اراضی دیم و آبی به‌ترتیب، کاهش 73.32 و 60.87 درصدی از خود نشان دادند، در صورتی‌که برای اراضی مرتعی، افزایش 20.6 درصد نسبت به وسعت کاربری­های مشابه در سال مبنا (1349) به‌دست آمد. تأثیر تغییر کاربری در میزان شاخص جریان پایه نشان­گر روند منفی شاخص با درصد تغییرات وسعت اراضی دیم بوده است. این شاخص با درصد تغییرات اراضی آبی نیز هم‌بستگی منفی را نشان داد. روند مثبت شاخص مذکور با درصد تغییرات اراضی مرتعی، حاکی از نقش مثبت این اراضی در افزایش شاخص جریان پایه است. نتایج پژوهش همچنین نشان داد، میانگین شاخص جریان پایه در دوره­های مورد بررسی از 0.778 به 0.795 افزایش یافته است.