بررسی امکان استفاده از لجن فاضلاب پرتوتابی شده با گاما در تولید گیاهان مختلف

لجن فاضلاب از جمله کودهای آلی است که علاوه‌بر عوامل بیماری‌زا، حاوی عناصر غذایی پرمصرف نیتروژن، فسفر و پتاسیم و کم‌مصرف آهن، روی، مس، منگنز، مولیبدن و انواع فلزات سنگین از قبیل آرسنیک، کادمیم، کروم، سرب، جیوه، نیکل، سلنیم و غیره می‌باشد. استفاده از پرتوهای یونیزان از بهترین روش‌های گندزدایی لجن فاضلاب بوده که جذب انرژی آن به‌وسیله مولکول‌های آب لجن باعث یونیزه شدن مولکول آب و تشکیل رادیکال‌های آزاد اکسنده و کاهنده می‌شود. گزارش‌ جامعی در مورد اثر پرتوتابی یونیزان مانند پرتو گاما بر روند تغییرات ویژگی‌های شیمیایی لجن وجود ندارد؛ با این حال، با پرتوتابی لجن فاضلاب، می‌توان جانداران بیمارگر خطرناک و مواد بازدارنده رشد گیاه را در آنها حذف کرده و رشد و عملکرد گیاهان را افزایش داد. در ایران لجن فاضلاب عمدتاً به‌دلیل ارزانی قیمت این فرآورده در کشت گیاهان دارای خام‌خوری مخصوصاً سبزیجات استفاده می‌شود. وجود آلاینده‌های آلی و معدنی مختلف در لجن فاضلاب مصرف شده در کشت سبزیجات، خطر بروز انواع بیماریها را در مصرف کننده‌ها به‌دلیل مصرف مستقیم آنها افزایش می‌دهد. لذا، در مورد محصولات کشاورزی و سبزیجاتی که در کشت آنها، کودهای آلی دارای مواد آلاینده مانند لجن فاضلاب مصرف شده است، استفاده از معادلات ارزیابی خطر برای به‌دست آوردن خطرات مصرف آنها توسط گروه‌های مختلف سنی مصرف کننده پیشنهاد شده است. نبود مطالعه در مورد مقایسه گیاهان کشت شده در شرایط مصرف لجن پرتوتابی شده و نشده با معادلات ارزیابی خطر، لزوم معرفی این معادلات و تشریح سازوکار آنها را آشکار می‌سازد. لذا، مقاله حاضر به بررسی تحقیقات انجام یافته در مورد اثر کاربرد لجن پرتوتابی شده بر رشد گیاهان و ارائه معادلات خطرپذیری مصرف محصولات کشاورزی برای استفاده در تحقیقات کشت و تولید گیاهان مختلف می‌پردازد.