بررسی عملکرد، میزان و ترکیب‌های اصلی اسانس آویشن دنایی (Thymus daenensis Celak.) کشت شده در قزوین

آویشن دنایی (Thymus daenensis Celak.) در عرصه‌های طبیعی برخی از مناطق ایران ازجمله استان قزوین پراکنش دارد. پایه‌های حاصل از تقسیم بوته‌های آویشن دنایی جمع‌آوری شده از رویشگاهی واقع در بخش آبگرم قزوین، به مزرعه ایستگاه تحقیقات کشاورزی اسماعیل‌آباد قزوین منتقل و در کرت‌های آزمایشی و در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1384 کشت شدند. سرشاخه‌های گلدار گیاه به مدت سه سال (از 1385 تا 1387)‌ برداشت و پس از خشک شدن در سایه به روش تقطیر با آب به مدت سه ساعت اسانس‌گیری شدند. جداسازی و شناسایی ترکیب‌های اسانس با دستگاه کروماتوگراف گازی و گازکروماتوگراف متصل به طیف‌سنج جرمی انجام گردید. سرشاخه گلدار آویشن دنایی در سال اول تعداد سه چین و در سال‌های دوم و سوم تعداد چهار چین برداشت شدند. نتایج نشان داد که عملکرد سرشاخه آویشن دنایی با افزایش سن گیاه روند افزایشی داشت. به‌طوری که عملکرد سرشاخه تر و خشک آن در سال اول آزمایش 9124 و 1568، سال دوم 10250 و 2176 و سال سوم 11337 و 2750 کیلوگرم در هکتار بود. بیشترین عملکرد سرشاخه در هر سال مربوط به چین اول برداشت بود. از این رو متوسط عملکرد سرشاخه تر و خشک آویشن دنایی چین اول 3498-800، چین دوم 3015-720، چین سوم 1947-508 و چین چهارم 1976-504 کیلوگرم در هکتار بود. میزان اسانس تحت تأثیر سال‌های آزمایش قرار نگرفت. اما بین چین‌های برداشت تفاوت معنی‌داری وجود داشت و کمترین آن 83/2 درصد مربوط به چین سوم و بیشترین آن معادل 07/3 درصد مربوط به چین اول بود. تیمول، گاما-ترپینن، پارا-سیمن، متیل اتر کارواکرول و کارواکرول از ترکیب‌های اصلی اسانس در همه چین‌ها و همه سال‌های آزمایش بودند. مقدار تیمول در اسانس گیاه در چین‌های برداشت و سال‌های آزمایش بین 69 تا 76 درصد بود. کمترین و بیشترین مقدار تیمول به‌ترتیب مربوط به چین اول و چین دوم برداشت بود.