بررسی فلزگری کهن در بخش میمۀ اصفهان، با تکیه بر پتروگرافی سرباره های فلزی

کوه های کرکس در طول تاریخ جایگاه مهمی در تحولات فلزگری ایران داشته اند. بسیاری از معادن ایران از ادوار گذشته تاکنون در حوالی کوه های کرکس شکل گرفته اند. با وجود اهمیت این منطقه، تاکنون به صورت خاص بر روی فلزکاری دورا ن­های تاریخی و اسلامی این ناحیه مطالعه ای صورت نگرفته است. در این پژوهش سعی بر آن است تا ابتدا با بررسی میمه به عنوان غربی ترین ناحیۀ کرکس از نظر تاریخی، محوطه هایی که در این بخش دارای شواهدِ فلزکاری بوده اند، شناسایی و معرفی شوند. طی بررسی انجا م شده در اردیبهشت ۱۳۹۵ ، پنج محوطۀ ذوب فلز از طریق فراوانی سرباره­های فلزی بر سطح زمین شناسایی شد. از این رو پنج سربارۀ فلزی به صورت تصادفی از سطح محوطه­ها انتخاب شد. پس از آزمایش مشخص شد تمام سرباره­ها، سرباره­­ی فلز آهن هستند. محوطه هایی که ذوب فلز در آ ن ها انجام شده بود با توجه به سفال­های آن ها متعلق به دوره های تاریخی و اسلامی فرض شدند. پس از انجام آزمایش پتروگرافی بر روی سرباره­ها، مشخص شد سرباره های فلزی محوطۀ راونج که متعلق به دورۀ اشکانی  ساسانی بودند با سرباره­های فلزی محوطۀ ساسانی  صدر اسلام گزرتو از نظر ظاهری و بافت شباهت بسیار زیادی دارند. که این موضوع تدوام تکنیک ذوب فلز در این محدوده در بازۀ زمانی اشکانی  ساسانی تا صدر سلام را نشان می دهد. ضمن اینکه در محوطۀ ازان که از نظر زمانی با گزرتو هم زمان است، تکنیک ذوب فلز و جداسازی آهن از سنگ معدن بسیار ضعیف تر اجرا شده است. این موضوع را می توان از طریق سایر شواهد باستان شناختی تحلیل کرد. در این پژوهش سعی شده تا ابتدا به معرفی محوطه های فلزگری بخش میمه پرداخته شود و سپس نوع فلزات ذوب شده در ادوار تاریخی و اسلامی بخش میمه اصفهان مشخص شوند. در عین حال به دنبال پاسخ این پرسش بوده­ایم که آیا با مطالعات پتروگرافی می­توان به چگونگی شاخص­های عملکردی ذوب فلز در ناحیه مذکور پی برد؟ و دریافتن این که شاخص های عملکردی در کنار شواهد باستا ن شناسی، چگونه م ی تواند بر رونق استقرارهای دوره های تاریخی و اسلامی مبتنی بر تخصص ذوب فلز در بخش میمه اصفهان اثر داشته باشد؟ ضمن آنکه در این پژوهش سعی بر آن است تا سیر تحول فلزکاری دورۀ تاریخی و دورۀ اسلامی در بخش میمه اصفهان مورد مطالعه قرار گیرد و به فلزگری کهن در غرب کو ه های کرکس پرداخته شود.