بررسی موانع استقرار بودجه عملیاتی در سازمان‌های مناطق آزاد تجاری – صنعتی ایران

مقدمه: اصلاح نظام‌های بودجه‌ریزی کمک شایانی به اقتصاد کشور می‌کند. هرچند که به نظر می‌رسد اجرای کامل بودجه‌ریزی عملیاتی با موانعی از جمله افزایش اختیارات مدیران اجرایی رده‌های پایین، تغییر رویکرد حسابداری دولتی به حسابداری تعهدی و اصلاح قانون محاسبات عمومی کشور روبه‌رو است، اما تغییر نظام بودجه‌ریزی به بودجه‌ریزی عملیاتی امری ضروری و اجتناب‌ناپذیر برای اقتصاد کشور به شمار می‌رود. هدف از پژوهش حاضر، بررسی موانع موجود در فرایند استقرار بودجه عملیاتی بر اساس مدل شه در مناطق آزاد تجاری - صنعتی و ارائه‌ راه‌کارهایی برای رفع آن‌ها است. روش پژوهش: جامعه آماری پژوهش، شامل مدیران مالی، مدیران برنامه‌ریزی و بودجه‌بندی در مناطق آزاد تجاری – صنعتی و همچنین، دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی ایران است. داده‌های مورد نیاز برای آزمون فرضیه‌های پژوهش، از طریق مصاحبه و توزیع پرسش‌نامه جمع‌آوری شده است. همچنین، به‌منظور آزمون نرمال بودن توزیع پاسخ‌های مربوط به هر عامل از آزمون «کلموگورف – اسمیرنف» و برای آزمون فرضیه‌های پژوهش از آزمون‌های آماری  «t تک نمونه‌ای» و «میانه یک متغیری» استفاده شده است. یافته‌ها: بر اساس نتایج پژوهش حاضر، ناتوانایی در ارزیابی عملکرد، ناتوانایی نیروی انسانی، نداشتن اختیار قانونی و نبود اختیار رویه‌ای و همچنین نداشتن انگیزه‌های پذیرش به‌عنوان موانع استقرار بودجه عملیاتی بر اساس مدل شه شناسایی شدند. با این وجود، عواملی مانند توانایی فنی، اختیار سازمانی، پذیرش سیاسی و پذیرش مدیریتی به‌عنوان مانع تشخیص داده نشدند. نتیجه‌گیری: یافته‌های این پژوهش، نشان‌دهنده این واقعیت است که در حال حاضر، سازمان مناطق آزاد تجاری - صنعتی توانایی، اختیار و پذیرش لازم برای اجرای بودجه‌ریزی عملیاتی را ندارد. واژه‌های کلیدی: مناطق آزاد تجاری - صنعتی، بودجه عملیاتی، مدل شه، پذیرش، توانایی، اختیار.