بررسی نشانه­ای- فرهنگی و تغییر ایدئولوژی در ترجمه (بر اساس تحلیل گفتمان انتقادی) مطالعة موردی: پیرمرد و دریا، اثر ارنست همینگوی آناهیتا امیرشجاعی[1] محمد حسین قریشی[2]

بررسی نشانه­ای- فرهنگی و تغییر ایدئولوژی در ترجمه (بر اساس تحلیل گفتمان انتقادی)   مطالعة موردی: پیرمرد و دریا، اثر ارنست همینگوی   آناهیتا امیرشجاعی[1] محمد حسین قریشی[2]   تاریخ دریافت: 18/11/91                                                                                                                    تاریخ تصویب: 26/11/92   چکیده در این مقاله به اهمیت تحلیل گفتمان انتقادی در ترجمه پرداخته شده است تا مشخص شود که این تحلیل چگونه می­تواند انتقال ایدئولوژیک را در فرایند ترجمه منعکس کند. با تکیه بر دلایل احتمالی که در حین انتقال زبان منجر به تحریف در ترجمه می­گردد،  این مقاله بر آن است تا رابطة ساختارهای گفتمان­مدار و کارکردهای اجتماعی را نشان دهد. در این باب، پس از تعریف مفاهیم کلیدی، برخی مزایای تحلیل گفتمان انتقادی نسبت به رویکردهای دیگر بر­شمرده می‌شوند. از آنجایی که روابط قدرت و ایدئولوژی را می­توان به‌عنوان مفاهیم مشترک در ترجمه و گفتمان انتقادی در نظر گرفت، به‌اجمال به توضیح آنها پرداخته خواهد شد. پس از معرفی برخی تحلیلگران انتقادی، جهت نشان دادن انتقال ایدئولوژیکی و فرهنگی در فرایند ترجمة ادبی «پیرمرد و دریا»، از نظریة فان­دیک و هاکین کمک گرفته می­شود. در نهایت، بر اساس چارچوب یادشده، مشخص می‌شود که به‌دلیل اشتراک مفاهیم یادشده در گفتمان انتقادی و ترجمه، تحلیل انتقادی گفتمان به تحلیلگر و مترجم در درک مشکلات فرهنگی و اجتماعی کمک می­کند و برای تفسیر، توصیف و بررسی تغییرات فرهنگی و اجتماعی صورت‌گرفته در متن ضروری می­باشد. این تحلیل در فرایند ترجمة نام‌برده، نگارندگان را به این نتیجه می­رساند که مترجم با اقتباس شیوة بومی‌سازی، طبیعی­سازی ایدئولوژیک، و ترجمة اصطلاحی، سعی بر انتقال ایدئولوژی و گفتمان غالب داشته است.                       واژه‌های کلیدی:  ایدئولوژی، انتقال فرهنگی، پیرمرد و دریا، تحلیل گفتمان انتقادی، ساختارهای اجتماعی، ترجمه، فان‌دیک، هاکین [1] مربی و عضو هیئت علمی مجتمع آموزش عالی بم (نویسنده مسئول)؛  [email protected] [2] دانشیار و عضو هیئت علمی دانشگاه بیرجند؛ [email protected]