برهمکنش تنش کمبود آب و باکتری بیماری‌زا Brenneria quercina بر صفات مورفولوژیک برگ و روزنه نتاج درختان سالم و خشکیده برودار

سابقه و هدف: یکی از راهکارهای درختان برای مقابله با خشکی و بیماری‌ها، تغییرات فنوتیپی مناسب در برگ و روزنه می‌باشد. همچنین درخت مادری می‌تواند فنوتیپ نتاجش را تا حدودی کنترل نماید و در نتیجه مقاومت‌شان را نسبت به تنشهای محیطی تحت تأثیر قرار دهد. در این تحقیق اثرات کمبود آب و عامل بیماری‌زای باکتریایی که سبب خشکیدگی درختان بلوط ایرانی در جنگل‌های استان کهگیلویه و بویراحمد گردیده است، بر صفات برگ و روزنه نتاج حاصل از درختان سالم و خشکیده مورد مقایسه قرار گرفت. مواد و روش‌ها: به منظور تاثیر درختان مادری، بذر 4 درخت سالم و 4 درخت خشکیده از منطقه حفاظت‌شده خاییز جمع‌آوری گردید و در داخل 320 گلدان کاشته شدند. پس از رشد نهال‌ها، ابتدا باکتری Brenneria quercina به نیمی از نهال‌ها یا نتاج حاصل از درختان سالم وخشکیده تلقیح شد. پس از گذشت 40 روز نیمی از نهال‌های تلقیح شده و نیمی از نهال‌های تلقیح نشده تحت تنش کمبود آب قرار گرفتند، به طوری که به مدت سه هفته آبیاری نشدند اما بقیه نهال‌ها به طور کامل آبیاری شدند. سپس برگ نها‌لها در شهریورماه برداشت گردید و صفات مورفولوژیک برگ و روزنه آنها به وسیله نرم‌افزار Image j 1.43 اندازه‌گیری شدند. سپس داده‌ها به‌صورت آزمایش فاکتوریل 2×2×2 (2 سطح باکتری، 2 سطح آبیاری و 2 سطح درخت مادری یا ژنوتیپ) در قالب طرح کاملاً تصادفی با بررسی اثرات ساده و متقابل مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفتند و مقایسات میانگین انجام گرفت. یافته‌ها: نتایج نشان داد که اثر باکتری بر هیچ یک از ویژگیهای روزنه معنی‌دار نمی‌باشد اما عرض روزنه و عرض دهانه روزنه در نهالهای تحت تنش کمبود آب کوچک‌تر از نهال‌های به‌طور کامل آبیاری شده بود. همچنین نتاج حاصل از درختان خشکیده هم عرض روزنه کوچکتری داشتند. نتایج برهمکنش خشکی در درخت مادری نیز نشان داد که تنش کمبود آب باعث کاهش معنی‌دار محیط روزنه و پهنای برگ در نتاج سالم می‌گردد اما در نتاج درختان خشکیده، تعداد دندانه و رگبرگ پس از تنش کمبود کاهش معنی‌دار یافت که در نتاج درختان سالم تغییر معنی‌دار نداشت. همچنین تاثیر باکتری بر نتاج حاصل از درختان سالم و خشکیده یکسان نبود، به طوری که محیط، مساحت، طول روزنه و محیط و زاویه قاعده برگ در نهال‌های تلقیح نشده حاصل از درختان سالم بزرگ‌تر بود اما پس از تلقیح باکتری مساحت روزنه در نتاج درختان سالم کاهش و طول روزنه در نتاج درختان خشکیده افزایش معنی‌دار یافت. همچنین تلقیح باکتری باعث کاهش معنی‌دار مساحت برگ در نتاج درختان خشکیده شد اما بر نتاج درختان سالم تاثیری نداشت. برهمکنش سه‌گانه باکتری، آبیاری و درخت مادری بر عرض دهانه روزنه نیز معنی‌دار بود و خشکی باعث کوچک شدن عرض دهانه روزنه در نتاج درختان سالم شد اما باکتری تاثیر منفی نداشت. در مورد نتاج درختان خشکیده هر چند تفاوت معنی‌دار نبود اما اندازه آن کوچک‌تر از نتاج درختان سالم بود. نتیجه‌گیری: نتایج این تحقیق نشان داد که در نتاج درختان سالم برگ‌ و روزنه بزرگ‌تر می‌باشد که توانایی آنها در تولید و فتوسنتز بیشتر نشان می‌دهد. همچنین تاثیر منفی تنش کمبود آب بر روزنه و برگ بیشتر از اثر باکتری بود که می‌تواند تاثیر بیشتر تنش خشکی را نسبت به عامل بیماری‌زا در خشکیدگی بلوط را نشان دهد. همچنین نتاج حاصل از ژنوتیپ‌های درختان سالم توانستند با کوچک نمودن اندازه برگ و روزنه از تبخیر و تعرق در زمان تنش کمبود آب بکاهند و این کوچک شدن ابعاد روزنه در زمان تلقیح باکتری هم مشاهده شد. اما نتاج درختان خشکیده برعکس طول روزنه افزایش یافت و باعث حساسیت بیشتر آنها نسبت به تنش کمبود آب و عامل بیماری‌زا گردید.همچنین این مطالعه نشان داد که مطالعه صفات روزنه و برگ می‌تواند در شناسایی ژنوتیپ‌های بردبار به خشکی و باکتری کمک نماید.