بهینه سازی استخراج گرمایی عصاره آبی آرد میوه عناب و مقایسه آن با عصاره هیدروالکلی

سابقه و هدف: عملکرد سلامتی بخش میوه عناب مربوط به مجموعه‌ای از ترکیب‌های فراسودمند موجود در بخش‌های مختلف این میوه می‌باشد. ترکیب‌های زیست فعال و ظرفیت ضد اکسایشی میوه‌ عناب تحت تاثیر عوامل مختلف مثل واریته، شرایط کاشت، آلودگی پس از برداشت و مرحله رسیدن میوه قرار دارد. هدف از مطالعه حاضر، بهینه سازی شرایط فرایند استخراج عصاره آبی از میوه عناب کاشت شده در ایران و مقایسه مقدار ترکیب‌های زیست فعال آن با عصاره هیدروالکلی و مقادیر ذکر شده در سایر مطالعات می‌باشد. مواد و روش‌ها: روش سطح پاسخ برای تعیین مقادیر بهینه‌ی متغیر‌های مستقل، شامل نسبت مایع به جامد، زمان استخراج و دمای استخراج استفاده شد. به این منظور، مقدار مشخصی از آرد عناب با آب مقطر (نسبت‌های مایع به جامد 1:10، 1:25 و 1:40) مخلوط شده و فرایند استخراج در زمان‌‌ها (30 تا 300 دقیقه) و دما‌‌های (30 تا 70 درجه سانتی‌گراد) متفاوت با سرعت همزدن ثابت (250 دور در دقیقه) انجام گردید. در نهایت، بازده استخراج کل، مقدار فنول کل، مقدار فلاونوئید کل و ظرفیت ضد اکسایشی عصاره بهینه آبی با عصاره هیدروالکلی (اتانول 60 درصد) و ترکیب ضد اکسایش سنتزی BHT مقایسه شد. یافته‌ها: بازده استخراج کل، مقدار فنول کل، مقدار فلاونوئید کل و IC50 برای عصاره‌های حاصل از فرایند استخراج گرمایی به‌ترتیب، بین 48/50 تا 97/77 درصد (گرم ماده خشک عصاره بازای 100 گرم وزن خشک میوه عناب)، 23/8 تا 38/14 معادل میلی‌گرم اسید گالیک بر گرم ماده خشک عصاره، 42/1 تا 93/3 معادل میلی‌گرم کوئرستین بر گرم ماده خشک عصاره و 6/16911 تا 3/34021 میکرو-گرم بر میلی‌لیتر عصاره عناب تغییر نمودند. مدل چند وجهی مرتبه دوم به شکل مطلوبی برای توصیف رابطه بین متغیر‌های پاسخ و متغیر‌های مستقل طی فرایند استخراج استفاده شد. شرایط بهینه، شامل زمان 30 دقیقه، دمای 88/66 درجه سانتی‌گراد و نسبت مایع به جامد 1:40 برای رسیدن به حداکثر کارایی استخراج، شامل بالاترین مقدار بازده استخراج کل (67/77 درصد)، مقدار فنول کل (93/13 میلی گرم بر گرم) و مقدار فلاونوئید کل (56/4 میلی‌گرم بر گرم)، علاوه بر حداقل شاخص IC50 (21577 میکرو‌گرم بر میلی‌لیتر)، تعیین شد. با افزودن اتانول به محیط استخراج (60 درصد)، مقدار ترکیب‌های فنولی و فلاونوئیدی استخراج شده، و ظرفیت ضد اکسایشی، به‌ترتیب 12/1، 65/2 و 45/1 برابر افزایش نشان دادند. فعالیت مهارکنندگی رادیکال آزاد عصاره هیدور‌الکلی در غلظت ده هزار ppm (08/33 درصد) نزدیک به فعالیت مهارکنندگی BHT در غلظت 500 ppm (57/35 درصد) گردید. نتیجه‌گیری: عصاره‌ی آبی و آبی الکلی عناب دارای مقادیر مناسب ترکیبات زیست فعال بود، با این حال، با توجه به ظرفیت ضد اکسایش پایین آن و گزارش‌های متفاوت در مورد ظرفیت ضد اکسایشی عناب تولیدی نقاط متفاوت جهان که تحت تاثیر دوره رسیدگی و زمان نگهداری پس از برداشت آن عنوان شده است، پیشنهاد جایگزینی آن با ضد اکسایش‌های سنتزی تحت تاثیر قرار می-گیرد. اما، می‌توان از آرد میوه عناب یا عصاره حاصل از آن به عنوان ترکیب فراسودمند در محصولات غذایی استفاده نمود.