بودجه ریزی پژوهشی و تببین تأثیر آن بر بهره‌وری فعالیتهای تحقیقاتی و بررسی راهکارهای اصلاحی

دانشگاهها، پژوهشگاهها، پارکهای علم و فناوری و سایر مؤسسات آموزشی، پژوهشی و فناوری به عنوان  اصلی­ترین ارکان توسعه علم و فناوری کشورها محسوب می­شوند، زیرا محصولات و برون دادهای این مراکز اعم از سرمایه­های فکری و دانشی و نیز تولیدات علمی و فناوری از مهمترین سرمایه­های کشورها به ویژه کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه است که از آن به عنوان سرمایه­های نامشهود یاد می­شود. نقش سرمایه­های نامشهود در جوامع بین­المللی به عنوان یکی از مهمترین ابزار اعمال قدرت کشورها نقشی مهم، اساسی و سازنده است. از اینرو نقش­آفرینی و عرضه اندام در سطح بین­المللی بدون نهاد علم و فناوری تقریباً میسر نمی­باشد کما اینکه در سطح ملی نیز اثرگذاری آن قابل توجه است. در این پژوهش با استفاده از روش پیمایشی و تحلیلی و توصیفی ابتدا وضعیت بودجه پژوهشی دستگاههای مندرج در قانون بر اساس فصول و برنامه­های تحقیقاتی طی سالهای 90 تا 95 بررسی شده است. سپس بر اساس اطلاعات و آمارهای موجود، اهداف و فعالیتهای معاونت و همچنین مستندات قانونی، کارایی و اثربخشی و در نهایت بهره­وری برخی از فعالیتهای تحقیقاتی به نسبت بودجه پژوهشی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.  یافته­های تحقیق نشان می­دهد که بودجه پژوهشی طی سالهای فوق روندی رو به رشد داشته است، اما در برخی از سالها بودجه تحقیقات، علیرغم رشد در همان سال، نسبت به سال قبل خود کاهش داشته است، که این موضوع نشان­دهنده رشد نامتناسب بودجه تحقیقات نسبت به رشد بودجه کل می­باشد. از میان 22 فعالیتهای تحقیقاتی معاونت پژوهشی که در واقع در این تحقیق از آنها بعنوان شاخص­های علم و فناوری یاد­ می­شود علیرغم عدم تحقق هدف برنامه توسعه پنجم مبنی بر "رسیدن سهم تحقیقات از تولید ناخالص داخلی به میزان 3درصد" ، در 9 مورد دارای میانگین رشدی متناسب با میانگین رشد بودجه تحقیقات و حتی بیشتر بوده است و در 13 مورد دیگر میانگین رشدی کمتر از میانگین رشد بودجه تحقیقات داشته­ اند.