تأثیر شاخص‌های توپوگرافی و خصوصیات خاک بر عملکرد گندم دیم در اراضی لسی منطقه توشن، شمال ایران

توپوگرافی با اثرگذاری بر کیفیت خاک، می­تواند تولید محصولات کشاورزی را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. به منظور ارزیابی تغییرات مکانی عملکرد گندم و ایجاد مدل­های رگرسیونی بین عملکرد محصول و خصوصیات خاک و توپوگرافی، منطقه توشن در استان گلستان انتخاب گردید. نمونه­برداری گندم و خاک به صورت تصادفی از 100 نقطه از موقعیت­های مختلف شیب صورت پذیرفت. تجزیه فیزیکی و شیمیایی خاک­ها و اندازه­گیری مؤلفه­های عملکرد گندم انجام شد. مدل رقومی ارتفاع تهیه شد و ویژگی­های پستی و بلندی محاسبه گردید. بیشترین عملکرد کل و بیشترین عملکرد دانه به ترتیب به میزان 53/14 و 41/4 تن در هکتار در اراضی با شیب کمتر از 10 درصد به­دست آمد که اختلاف معنی­داری با طبقه پرشیب نشان می­دهد. بیشترین و کمترین عملکرد کل با مقادیر میانگین 82/15 و 68/5 تن در هکتار به ترتیب مربوط به موقعیت­های پنجه شیب و شانه شیب بود. بیشترین عملکرد دانه از موقعیت­های پای شیب و پنجه شیب به دست آمد. مقادیر میانگین عملکرد دانه در پای شیب برابر با 61/4 و در پنجه شیب 66/4 تن در هکتار بود. انحنای سطح زمین و شاخص خیسی ارتباط قابل ملاحظه­ای با عملکرد محصول گندم داشتند. بر طبق معادله­های تجزیه رگرسیون شاخص­های پستی و بلندی به خوبی قادر به توجیه تغییرپذیری مکانی عملکرد بودند که این امر نشان دهنده اهمیت این عوامل از طریق تأثیر بر توزیع رطوبت در فرآیند تولید محصول در منطقه مورد مطالعه است. افزایش مؤلفه­های عملکرد گندم در این مطالعه که در قسمت­های پایین شیب مشهود است را می­توان به افزایش عمق خاک و آب قابل استفاده گیاه و تجمع بیشتر مواد آلی و عناصر غذائی نظیر نیتروژن و پتاسیم به واسطه فرآیند فرسایش و تجمع آن در این موقعیت­ها مربوط دانست.