تأثیر طول دوره‌ی تداخل علف‌های هرز بر عملکرد و اجزای عملکرد نخود (Cicer arietinum) در دو نظام کشت متفاوت

نخود در بین حبوبات سومین محصول مهم به شمار می رود که به صورت وسیعی در سرتاسر آسیا و خاورمیانه کشت می شود. علف های هرز یکی از اصلی ترین عوامل محدود کننده تولید نخود محسوب می شود. خصوصیات مختلفی مانند جوانه زنی کند، کم بودن ارتفاع گیاه و مورفولوژی گیاه سبب رقابت شدید علفهای هرز با این گیاه می شود. به منظور بررسی تأثیر طول دوره‌ی تداخل علف‌های هرز بر عملکرد و اجزای عملکرد نخود (رقم هاشم) در شرایط کشت رایج و ارگانیک، آزمایشی به صورت کرت‌های خرد شده، در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 93-1392 در شهرستان سبزوار انجام شد. نظام کشت (رایج و ارگانیک) به عنوان فاکتور اصلی و طول دوره‌ی تداخل علف‌های هرز (0، 2، 4، 6 و 8 (عدم کنترل) هفته بعد از سبز شدن) به عنوان فاکتور فرعی بودند. عملیات زراعی در کشت رایج شامل شخم با گاوآهن برگردان دار، مصرف کودهای شیمیایی بر اساس آزمون خاک و بدون تلقیح بذر و در کشت ارگانیک شخم با چیزل، مصرف سه تن در هکتار کمپوست، تلقیح بذر و محلول پاشی با استفاده از کود مایع ارگانیک بود. سایر عملیات زراعی در هر دو نظام کشت مشابه بود. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که سیستم کشت اثر معنی داری بر تعداد شاخه، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف و عملکرد اقتصادی داشت در حالی که ارتفاع بوته و عملکرد بیولوژیکی توسط سیستم کشت تحت تاثیر قرار نگرفت. طول دوره تداخل علف هرز کلیه صفات مورد بررسی به جز تراکم علف هرز و ارتفاع بوته را از نظر آماری تحت تاثیر قرار داد. اثر متقابل سیستم کشت × طول دوره تداخل علف هرز اثر قابل معنی داری بر ماده خشک علف هرز، ارتفاع بوته، تعداد شاخه، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف و عملکرد اقتصادی داشت. کشت ارگانیک در مقایسه با کشت رایج 13/24 درصد تراکم و 59/47 درصد زیست توده علف هرز کمتری در مقایسه با کشت رایج تولید کرد. در کشت به صورت ارگانیک، نخود از ارتفاع، تعداد شاخه جانبی، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، عملکرد بیولوژیکی و عملکرد اقتصادی بیشتری نسبت به کشت رایج برخوردار بود. افزایش طول دوره‌ی تداخل علف‌های هرز سبب کاهش 21/17 درصدی ارتفاع، 44/33 درصدی تعداد شاخه جانبی، 79/61 درصدی در تعداد غلاف در بوته، 12/73 درصدی تعداد دانه در بوته، 25/54 درصدی عملکرد بیولوژیک، و 22/77 درصدی عملکرد اقتصادی شد. در هر دو نظام کشت رایج و ارگانیک افزایش طول دوره تداخل سبب کاهش عملکرد و اجزای عملکرد نخود شد که میزان این کاهش در شرایط رایج به دلیل بیشتر بودن تراکم و وزن خشک علف های هرز بیشتر بود. بررسی ضرایب تابع رگرسیون لجستیک نشان داد که در شرایط کشت رایج شروع کاهش عملکرد زودتر اتفاق افتاد (3/22 روز بعد از سبز شدن) در حالیکه شروع کاهش عملکرد در نظام کشت ارگانیک تا 64/31 روز بعد از سبز شدن نخود به تعویق افتاد. در مجموع نتایج آزمایش نشان داد که در هر دو نظام کشت، تداخل علف‌های هرز سبب کاهش عملکرد اقتصادی شد. با این وجود در شرایط کشت ارگانیک تداخل تا هفته چهارم و در شرایط رایج تا هفته دوم بعد از سبز شدن کاهش قابل ملاحظه‌ای را در عملکرد اقتصادی موجب نشد.