تأثیر نقش‌نماهای گفتمانی «واو» و «فاء» در تحلیل معنی آیات قرآن

زمینه: تحقیق در نقش‌نماهای گفتمانی یکی از حوزه‌های مطالعاتی بکر در زمینۀ دانش زبان‌شناسی است. این واحدها عمدتاً ارزشی کاربردشناختی و فرادستوری دارند؛ یعنی در ساحت متنی و بینافردی نقش‌هایی را به عهده می‌گیرند. هدف از نوشتار حاضر بررسی نقش‌های به‌ کار رفته در آیاتی از قرآن کریم است که به‌نحوی به سه حوزه نفس، قلب و روح اختصاص دارد تا از خلال آن روشن شود که نخست، میان موضوع آیات و روابط گفتمانی به‌ کار رفته در آنها چه پیوندی برقرار است و دوم، هریک از این نقش‌نماها چگونه به بروز نقش و کارکردی آیاتیاری می‌کنند. روش: این مقاله با رویکرد کاربرد شناختی و با اتکا به روش تحلیل گفتمان صورت گرفته است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد رابطة مستقیمی میان معنی آیه و برداشت مخاطب از آن بر پایة ادات گفتمانی به‌ کار رفته در آیه وجود دارد. «فاء» در آیات نفس، هم جنبه استنباطی و هم جهت وجدانی دارد. بدین ترتیب که برای استنباط معنی آیه مخاطب را ناگزیر به استدلال و استنباط می‌کند. «واو» نیز در ساختاردهی و حفظ انسجام معنایی و صوری متن بیشترین تأثیر را دارد. حاصل تحقیق نشان می‌دهد معناشناسی قرآن از گونه معناشناسی پویا است که با استفاده نقش‌نماها به ایجاد حرکت در رویدادهای داستان و نوسازی اطلاعات مخاطب یاری می‌رساند.