تأثیر هنر ساسانی در نقشمایه‌های حیوانی کتاب کلز

نقوش ساسانی از طریق تجارت در کرانه‌های دریای مدیترانه و جنگ‌های صلیبی و همچنین تسلط اعراب مسلمان بر سرزمین‌های مسیحی به فرهنگ اروپا نفوذ کرد و بسیاری از نقشمایه‌های پارچه‌ها، ظروف و گچ‌بری‌ها به مسیحیت انتقال یافت. مسیحیان با توجه به مبانی دینی خود، نقشمایه‌ها را تبدیل به مضامین مذهبی نموده و کتب و نسخ مصور دینی را با آن‌ها آراستند. هنر کتاب‌آرایی مسیحی پیوندی تنگاتنگ با هنر بیزانسی داشت و هنر بیزانس حاصل دستاوردهای فرهنگی و هنری رومی و ساسانی بود. نوشتن متون انجیل و ترویج مضامین دینی، راهبان مسیحی در دیرها را ترغیب به خلق آثاری با تزیینات فراوان و نمادهای انتزاعی نمود. شیوه جانور نگاری و نقش‌پردازی حیوانات تخیلی و روش‌های ترکیب‌بندی در پارچه‌های ابریشمین و ظروف سیمین ساسانی علاوه بر نشانه‌های زیبایی شناسانه، بیان انتزاعی به وجود آورد که به جهان مسیحیت نیز رخنه کرد. مسئله مورد طرح در پژوهش حاضر بر این نکته استوار است که هنر ساسانی باشکوه‌ترین دوران تاریخی قبل از اسلام در ایران بوده و تأثیرات سیاسی و اجتماعی باعث پیدایش و شکل‌گیری جهانی‌شدن هنر این دوران شده است و مضامین تخیل پردازانه آن توانسته با هنر انتزاعی مسیحی ارتباط معنایی برقرار کند. کتاب کلز یکی از نسخ مصور قرون‌وسطی می‌باشد که توسط راهبان آذین گری شده و حاوی روایات انجیل و مکاشفات یوحنا می‌باشد. این کتاب دارای تصاویری همچون جانوران ترکیبی، موجودات بالدار و پرندگان خیالی است که تأثیر هنر ساسانی در طراحی نقوش نسخه را اثبات می‌نمایند. هدف از این پژوهش بررسی تصویری و مفهومی نقوش جانوری موجود در کتاب کلز و تأثیرات هنر ساسانی در مصورسازی این نسخه است. روش تحقیق به روش توصیفی و تطبیقی است و اطلاعات آن نیز با مطالعات کتابخانه‌ای جمع‌آوری‌شده است. پرسش قابل‌طرح نیز در این نوشتار بر این قرار است که ویژگی نقشمایه‌های ساسانی چه بوده‌اند و چه تأثیراتی بر کتاب‌آرایی نسخ مذهبی مسیحیت داشته‌اند. بابیان دلایل این تأثیرگذاری‌ها، چگونگی راهیابی نقشمایه‌های ساسانی به جهان غرب نیز توضیح داده‌شده است.