تبیین شاخص های اصلی عملکرد و اندازه گیری بهره وری دانشگاه های بزرگ دولتی ایران

در عصر حاضر، دانشگاه‌ها نقش مهمی در توسعه اقتصاد دانش کشورها دارند و به این دلیل استفاده بهینه از منابع موجود، موضوع مهمی برای مدیریت دانشگاه‌هاست. هدف اصلی این مقاله ارائه الگوی ارزیابی جامع برای دانشگاه‌ها از دیدگاه اقتصادی است که کارایی و تغییرات بهره‌وری و اجزای آن را تفکیک و عوامل مؤثر بر آن را ارائه کرده است. سؤال اصلی، این‌است که تحولات، کارایی و بهره‌وری دانشگاه ها طی دوره مورد بررسی(1381) الی (1386) چگونه بوده است؟ جامعه آماری، کلیه دانشگاه‌های بزرگ وزارت علوم، تحقیقات و فناوری را شامل می‌شود که بررسی آنها در 33 دانشگاه بزرگ انجام شده است. در این مقاله، از روش ناپارامتری تحلیل پوششی داده‌ها برای ارزیابی کارایی و از شاخص مالم‌کوئیست برای تغییرات بهره‌وری استفاده شده است. انتخاب متغیرهای اصلی برای اندازه‌گیری کارایی و بهره‌وری با روش مطالعه میدانی (دیدگاه‌های متخصصان مربوطه) و تجربیات کشورهای مختلف در مطالعات ارزیابی دانشگاه‌ها مورد توجه بوده است. نتایج بررسی نشان می دهد که ماهیت ستانده‌محور، مناسب‌ترین الگو برای اندازه گیری کارایی دانشگاه‌های دولتی است. م‍یزان کارایی نسبی دانشگاه‌های مورد بررسی همانند مطالعات دیگر کشورها در ارزیابی نظام‌های آموزشی از سطح بالایی برخوردار است. از بررسی شاخص بهره‌وری دانشگاه‌ها در طی پنج سال متوالی مشخص شد که در بهره وری کل آنها تغییرات و پیشرفت محسوسی اتفاق نیفتاده است. با توجه به اینکه ب‍ین تغییرات بهره‌وری کل با تغییرات کارایی فناوری دانشگاه‌ها همبستگی زیادی وجود دارد، پیشنهاد می‌شود برای ارتقای بهره وری دانشگاه ها در سرمایه‌گذاری های تجهیزات و امکانات، به عوامل نرم‌افزاری همچون آموزش‌های لازم برای استفاده مؤثر از آنها توجه شود. در نهایت، راه اندازی چرخه مدیریت بهبود بهره‌وری (اندازه‌گیری، ارزیابی و تحلیل، برنامه‌ریزی، اجراء)1، در دانشگاه‌ها برای ارتقای بهره وری آنها ضرورت زیادی دارد.