تبیین مفهوم تفکر انتقادی از دیدگاه پرستاران

  تبیین مفهوم تفکر انتقادی از دیدگاه پرستاران     مهوش صلصالی [1] ، منصوره تجویدی [2] *، شهرزاد غیاثوندیان [3]     تاریخ دریافت 27/04/1392 تاریخ پذیرش 28/06/1392   چکیده   پیش زمینه و هدف: علیرغم اجماع متخصصین و دانشمندان درباره اهمیت توجه به تفکر انتقادی و پرورش آن، درباره تعریف و ماهیت این مفهوم، آراء متنوعی ارائه شده است. به نظر می‌رسد با توجه به تفاوت این مفهوم در رشته‌های مختلف، در پرستاری به عنوان یک دیسیپلین نیاز به ارائه تعریفی از تفکر انتقادی وجود دارد. در این راستا این تحقیق با هدف تبیین مفهوم تفکر انتقادی از دیدگاه پرستاران انجام شد.   مواد و روش‌ها: در این مطالعه کیفی مصاحبه عمیق با 17 پرستار شامل 12مدرس پرستاری در رده‌های کارشناسی تا دکترای پرستاری و 5 پرستار بالینی از دانشکده‌های پرستاری تهران، کرج و اصفهان و بیمارستان‌های کرج با روش نمونه‌گیری هدفمند انجام شد. اطلاعات از طریق تحلیل محتوای کیفی هدایت شده آنالیز شد.   یافته‌ها: طبقات حاصل از کدهای استخراج شده از مصاحبه‌ها شامل 1. پیشایندهای تفکر انتقادی شامل زیر طبقات الف) مشخصات فردی و توانمندی‌ها در مدرس و دانشجو ب) عوامل حرفه‌ای مرتبط با دیسیپلین و مرتبط با سیستم آموزشی 2. ویژگی‌های تفکر انتقادی 3. پسایندهای تفکر انتقادی شامل زیرطبقات الف) عوامل فردی ب) عوامل سیستمی ج) عوامل حرفه‌ای بوده است. در نهایت بر اساس طبقات بدست آمده، مفهوم در زمینه پرستاری ایران بازتعریف شد.   بحث و نتیجه‌گیری: جهت تعریف مفهوم تفکر انتقادی حتماً باید زمینه‌ای که مفهوم در آن قرار می‌گیرد در نظر گرفته شود. در این تحقیق پیش نیازهای تفکر انتقادی شامل علاقمندی به ادبیات و شعر در دانشجویان یا ربط دادن آیات و احادیث به مباحث درسی و وادار کردن دانشجو برای تفکر در مورد مسائل خلقت که در متون به آن‌ها اشاره نشده بود، بدست آمد .   کلید واژه‌ها : پرستاران، تفکر انتقادی، آموزش پرستاری، تحلیل محتوا     مجله دانشکده پرستاری و مامایی ارومیه، دوره یازدهم، شماره نهم ، پی در پی 50، آذر 1392، ص 722-714   آدرس مکاتبه: دانشکده پرستاری مامایی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، پردیس بین‌الملل، تهران، ایران، تلفن: 09123621952   Email: [email protected]     مقدمه   علی‌رغم اجماع متخصصین و دانشمندان درباره اهمیت توجه به تفکر انتقادی و پرورش آن، درباره تعریف و ماهیت این مفهوم، آراء متنوعی ارائه شده است. دلایل تنوع در تعاریف می‌تواند بدین شرح باشد: مشکل تعریف مفهوم تفکر از یونان باستان تاکنون؛ درک مداوم از تفکر انتقادی به عنوان یک فرایند منفی تفکر و این حقیقت که محققان سعی بر تعریف تفکر انتقادی با تمایل به توضیح آن در دیسیپلین خود (فلسفه، روانشناسی، آموزش ) دارند. به دلایل ذکر شده محققان تفکر انتقادی را بر اساس آنچه در دیسیپلین آن‌ها برجسته‌تر می‌نموده، تعریف کرده‌اند(1).   اگرچه بیشتر مدرسان پرستاری با توانایی تفکر انتقادی به عنوان یک محتوای مطلوب آموزش موافق‌اند اما تعداد کمی با یک تعریف توافق دارند و ممکن است هرگز نتوان یک تعریفی که همه با آن موافق باشند، پیدا کرد(2). تلاش برای تسخیر و کاربرد این مفهوم در پرستاری باعث برخی سردرگمی‌ها و عدم قطعیت‌ها شده است. این سردرگمی‌ها هنگامی پدید می‌آید که پرستاران، مربیان و دانشجویان اصطلاح " تفکر انتقادی" را با سایر اصطلاحات که اجزاء تفکر انتقادی هستند اما معانی متفاوتی دارند، به جای همدیگر بکار می‌برند(3) .   [1] استاد گروه داخلی جراحی، دانشکده پرستاری مامایی دانشگاه علوم پزشکی دانشگاه تهران،تهران، ایران   [2] عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج. دانشجوی دکترای پرستاری دانشکده پرستاری مامایی دانشگاه علوم پزشکی تهران، پردیس بین الملل، تهران، ایران (نویسنده مسئول)   [3] استادیار دانشکده پرستاری مامایی، دانشگاه علوم پزشکی دانشگاه تهران، تهران، ایران