تعیین تناسب مرتع برای چرای دام با استفاده از مدل ارزیابی چند معیاره (مطالعه موردی: مراتع منطقه حفاظت شده جهان نما)

عوامل متعددی در تخریب مرتع نقش دارند که چرای دام یکی از مهمترین عوامل آن می­باشد. حذف دام از مرتع به دلیل پیامدهای اجتماعی راهکار مناسبی نیست، بلکه استفاده از مرتع بر اساس توان واقعی که منجر به بهره برداری پایدار می­گردد، بهترین راهکار موجود است. در این راستا، در این مقاله یک مدل چند معیاره ارزیابی تعیین توان عرصه برای چرای دام پیشنهاد شده است که شامل مراحل انتخاب هدف، انتخاب معیارها و زیر معیارها، استاندارد سازی، وزن دهی و ترکیب معیارها و زیر معیارها می­شود. در این مدل معیارهای مختلف از جمله اقلیم، توپوگرافی، خاک، منابع، عوامل حفاظتی و دسترسی مد نظر قرار گرفته و توسط متخصصین مرتع با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی وزن دهی گردید. مدل پیشنهاد شده در مراتع ییلاقی منطقه جهان نما استان گلستان مورد آزمون قرار گرفت. نتایج تحلیل سلسله مراتبی نشان داد مهمترین عامل تعیین کننده مناطق مناسب چرای دام، علوفه در دسترس، فاصله از منابع آب و دسترسی به منطقه است. نتایج ارزیابی مرتع مورد مطالعه نشان داد تیپ گیاهی Astragalus-Stipa-Onobrychis دارای بیشترین سطح قرار گرفته در کلاس تناسب زیاد و تیپ Artemisia-Bromus-Cousinia کمترین مساحت قرار گرفته در کلاس تناسب زیاد را دارا بود. بیشترین درصد مساحت مربوط به کلاس بدون تناسب نیز به تیپ Artemisia-Stipa-Festuca با 22/62 درصد تعلق داشت. ارزیابی صورت گرفته نشان داد 2053 هکتار از وسعت منطقه مورد مطالعه دارای توان بالا برای چرای دام است و همچنین 4741 هکتار نیز بدون تناسب بود. به طور کلی مدل ارائه شده در این مطالعه با در نظر گرفتن تمامی ملاحظات حفاظتی، بهترین مناطق چرای دام را تعیین نمود که می‌تواند در برنامه ریزی بهره برداری پایدار مرتع مورد استفاده قرار گیرد.