تغییرهای ساختار جمیعتی جمهوری اسلامی ایران: آسیب شناسی و ظرفیت سنجی مسائل امنیتی

عامل جمعیت با توجه به مختصات ملی، ویژگی­های اجتماعی و درجة تحول­های آن، در ارزیابی امنیت و قدرت سیاسی کشورها مؤثر است؛ بنابراین، در برنامه‌ریزی‌های کلان هر کشور، توجه به داده‌های جمعیتی، اساس هر اقدامی (در مقیاس‌های محلی، ملی، منطقه‌ای و جهانی) است؛ برای مثال، وجود یا نبود توازن ساختار جمعیتی، بر مسائل آموزشی، رفاهی، خدمات‌رسانی، بیکاری و به­طورکلی، موضوع­های امنیتی کشور در سطوح خرد و کلان تأثیر می­گذارد. هدف این پژوهش، بررسی آسیب‌ها و ظرفیت‌های محیط امنیتی جمهوری اسلامی ایران با توجه به تغییرهای ساختاری جمعیت است تا از این رهگذر، با درک بهتر مسئلة جمعیت و تحول­های آن، از جمله موضوع کاهش یا افزایش جمعیت، توزیع جمعیت، تغییرهای هرم سنی جمعیت و... بتوان شناخت بیشتری از مسائل امنیتی به‌دست آورد و به برنامه‌ریزی دقیق‌تر در این­ زمینه پرداخت. پرسش بنیادی این پژوهش آن است که تغییرهای ساختاری جمعیت، چه تأثیری بر امنیت کشور در مقیاس ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی می‌گذارد. برای بررسی این موضوع، از رهیافت نظری باری بوزان استفاده شد که چارچوبی نوین در بررسی‌های امنیتی است و ابعاد مختلف سیاسی، نظامی، اقتصادی، زیست‌محیطی و اجتماعی را ارزیابی می‌کند. نتایج نشان می‌دهد کشور درحال تجربة نظام جدید جمعیت‌شناختی است که ابعادی نظیر توزیع نابرابر جمعیت، مهاجرت، شهرنشینی سریع، انتقال ساختار سنی، سالخوردگی، تغییرهای خانواده، نابرابری جنسیتی، فقر و نابرابری، تخریب محیط زیست و... را بر امنیت ایران به­همراه دارد.