تنوع ژنتیکی، قابلیت توارث و ضرایب همبستگی ژنوتیپی و فنوتیپی عملکرد دانه، اجزاء آن و برخی صفات مورفو ـ فیزیولوژیک در گندم نان (Triticum aestivum L.)

ایــن پــژوهش در سال زراعـی77-1376 در دو مزرعه در باجگاه و کوشکک استان فارس انجام گرفت. در هر مزرعه 25 ژنوتیپ گندم در قالب طــرح بلــوک‌های کامل تصادفی کشت شد و مورد ارزیابی قرار گرفت. صفات مختلف ظاهری وفیزیولوژیکی در پنج مرحله نمــونه‌برداری انــدازه‌‌گیری شد. نمونه‌‌برداری‌ها در مراحل پنجه زنی(S1)، رشد طولی ساقه(S2)، ظهور سنبله وگلدهی (S3)، خمیری شدن دانه(S4) و رسیـدن کامل دانه(S5) انجام شد. پس از انجام تجزیه واریانس ، صفاتی که دارای اثر معنی‌داری بودند از نظر همبستگی ژنوتیپی با عملکرد دانه، وراثت پذیری، ضریب تغییرات ژنوتیپی، ضریب تغییرات فنوتیپی مورد ارزیابی قرار گرفتند. بالاترین وراثت‌‌پذیری مربوط به صفت تعداد سنبلچه در سنبله اصلی (14/80%=h2) و کمترین وراثت پذیری مربوط به صفت نسبت وزنی سنبله به ساقه اصلی در S3 ( 05/1%=h2) بود. وراثت‌‌پذیری عملکرد دانه 54/21% برآورد گردید. اکثر صفات اندازه‌‌گیــری شــده دارای ضریب تغییرات ژنوتیپی قابل ملاحظه‌ای بودند. عملکرد دانه با نسبت وزنی سنبله به ساقه اصلی در S5، تعداد دانه در سنبله اصلـی، تعـداد سنبلچه در سنبله اصلی، نسبت وزنی سنبله به ساقه فرعی در S5، تعدا دانه در سنبله فرعی، تعداد سنبلچه در سنبله فـرعی، تعداد سنبله در متر مربع، شاخص برداشت، تعداد کل پنجه در بوته، قطر ساقه (میانگره اول)، قطر ساقه (میانگره دوم)، وزن واحد طول ساقه، طول سنبله با ریشک، میزان جذب خالص در نمونه‌برداری سوم (NAR3 ) دوام سطح برگ در نمونه‌برداری سوم (LAD3) و دوام سطح برگ در نمونه‌برداری چهارم (LAD4 ) همبستگی ژنوتیپی مثبت و معنی‌دار، و با صفات وزن صد دانه، ارتفاع بوته، درصد پنجه‌‌های نابارور، طول سنبله بدون ریشک، سرعت رشد محصول در نمونه‌برداری دوم (CGR2)، میزان جذب خالص در نمونه‌بـرداری دوم ( (NAR2و سرعت رشد نسبی در نمونه‌برداری دوم ((RGR2، همبستگی منفی و معنی‌داری داشت. در این آزمایش مهم‌ترین صفات افزایش دهنده عملکرد، تعداد دانه در سنبله اصلی و فرعی، تعداد سنبلچه در سنبله، قطر ساقه و وزن واحد طـول ساقه تشخیص داده شد. همین طور مشخص شد که کاهش در ارتفاع بوته و درصد پنجه‌های نابارور راه‌کاری مؤثر در کاهش افـت عملکـرد است. از بین شاخص‌های فیزیولوژیک نیز شاخص‌های، NAR3، LAD3 و LAD4 شاخص‌های مؤثری در افزایش عملکرد دانه بودند.