توصیف آوایی گویش تاتی اشتهاردی

شناسایی، گردآوری و مطالعه در بارۀ گویش‌های محلّی، نه تنها از نابودی آن‌ها جلوگیری می‌‌کند، بلکه سبب استحکام روابط فرهنگی میان امروز و دیروز می‌گردد و زمینۀ تقویت و توسعۀ زبان و فرهنگ ملّی را نیز فراهم می‌آورد. گویش تاتی اشتهاردی، از آن دست گویش‌های جنوب غربی ایرانی است که با همۀ دیرینگی، هنوز به حیات خود ادامه می‌دهد و با توجه به منطقۀ جغرافیایی آن، تا چند دهۀ پیش، دست نخورده باقی مانده بود؛ امّا اینک به دلایل مختلف رو به اضمحلال نهاده، در برابر قدرت زبان و فرهنگ ملّی عقب نشسته‌است. حضور عناصر زبانی قدیم در این گویش و حفظ ارتباط با زبان های ایران باستان و نیز وسعت دامنۀ واژگانی و تنوّع ساخت‌های دستوری، از خصایص اصلی این گویش است. در این نوشتار با انجام مقایسه‌ای آواشناختی میان واژگان مشترک این گویش با زبان فارسی، تصویری روشن از ویژگی‌های آوایی آن ارائه نموده‌ایم؛ کاری که تاکنون صورت نگرفته‌است و انجام آن می‌تواند در شناخت ماهیّت گویش تاتی اشتهاردی و میزان ارتباط و نحوۀ تعامل آن با گویش‌های هم‌تبارش مفید واقع شود. بررسی‌ها نشان می دهد که تمایزات آوایی گویش تاتی اشتهاردی با زبان فارسی، در سه بخش آغازین، میانین و پایانی کلمات بروز کرده و از چهار قاعدۀ ابدال، حذف، اضافه و قلب، تبعیّت می‌کند.