دماهای کاردینال، واکنش به دما و دامنة بردباری دمایی جوانه زنی بذر در ارقام گندم (Triticum aestivum L.)

درک واکنش جوانه‏زنی بذر ژنوتیپ‏های زراعی به دما از دیدگاه زراعی حائز اهمیت است. ژنوتیپ‏هایی که در دماهای پایین جوانه‏زنی خود را آغاز می‏کنند می‏توانند برای موقعیت‏هایی (مانند کشت‏های دیرهنگام پاییزه) مفید باشند که جوانه‏زنی با دماهای کم همزمان می‏گردد. از این رو، مطالعة حاضر به منظور یافتن دماهای کاردینال، بررسی واکنش به دما و دامنة بردباری دمایی جوانه‏زنی بذر 12 رقم از گندم‏های مورد استفاده در شمال کشور انجام شد. علاوه بر این، تأثیر هفت دمای ثابت بین 5 و 37 درجه سانتی‏گراد بر ویژگی‏های جوانه‏زنی این ارقام ارزیابی گردید. دمای پایة (Tb) ارقام گندم مورد مطالعه از 04/2 تا 9/2 درجه سانتی‏گراد، دمای مطلوب (To) از 81/31 تا 42/32 درجه سانتی‏گراد و دمای سقف (Tc) از 08/38 تا 08/42 درجه سانتی‏گراد متغیر بود. تجزیه واریانس داده‏ها نشان داد که تفاوت معنی‏داری بین دماهای کاردینال ارقام مورد مطالعه وجود نداشته است. همچنین، تأثیر رقم بر دامنة بردباری دمایی جوانه‏زنی معنی‏دار نبود ولی از نظر دامنة بردباری دماهای بیشتر از مطلوب تفاوت‏های بیشتری نسبت به دماهای کمتر از مطلوب وجود داشت. به طور کلی، واکنش ارقام گندم به تغییرات دما در دامنة دماهای بالاتر از مطلوب بسیار بیشتر از دماهای کمتر از مطلوب بود. البته، فقط از نظر واکنش به دماهای کمتر از مطلوب بین ارقام اختلاف معنی‏دار وجود داشت. ویژگی‏های جوانه‏زنی شامل حداکثر جوانه‏زنی (Gmax)، زمان تا ده درصد جوانه‏زنی(D10)، یکنواختی جوانه‏زنی(GU) و سرعت جوانه‏زنی (GR) به‌طور معنی‏داری تحت تأثیر رقم، دما و اثرات متقابل آن‏ها قرار گرفتند که حاکی از واکنش متفاوت این ویژگی‏ها در ارقام مختلف به تغییرات دما می‏باشد. در ارقام مورد بررسی، بیشترینGmax در دماهای 13 و 20 درجه سانتی‏گراد، امّا بیشترین GR در دمای 32 درجه سانتی‏گراد اتفاق افتاد. همچنین، کاهش D10با افزایش دما تا 25 یا 32 درجه سانتی‏گراد، ولی کاهش GU (یکنواخت تر شدن جوانه زنی) با افزایش دما تا 32 یا 34 درجه سانتی‏گراد مشاهده شد. نتایج آزمایش نشان داد که اختلاف Gmaxدر دمای 5 درجه سانتی‏گراد با دماهای بالاتر به مراتب کمتر از سه ویژگی دیگر بود. این به معنای امکان دستیابی به مقادیر بالای Gmax در دماهای نزدیک به دمای پایه علی‏رغم کاهش شدید GR و افزایش قابل توجه مقادیر D10 و GUدر شرایط عدم حضور آفات خاکزی می باشد.