رسوب‌شناسی و ژئوشیمی توفا و ارتباط آنها با هیدروشیمی چشمه‌ها به همراه مثالی از توفای آبگرم کلات- شرق حوضه کپه داغ

رسوبات توفا کربنات­های غیردریایی حاصل از چشمه­های آب شیرین با عمق کم، درجه حرارت کم تا سرد و وضعیت جریانی عمدتاً کم‌انرژی و توفاهای ناحیه آبگرم یکی از نمونه­های تیپیک این گونه رسوبات هستند. مطالعات صحرایی و میکروسکوپی به شناسایی هفت رخساره سنگی آتوکتونوس و آلوکتونوس منجر شده است. حضور پوشش­های تقریباً متراکم گیاهی در حاشیه مسیر آب، افزایش مصرف گاز دی اکسید کربن محلول در آب و فراهم‌شدن وضعیت شیمیایی در اثر تلاطم، از عوامل مؤثر در ته­نشست توفاها بوده است. براساس غلظت یون­های محلول، تیپ آب چشمه‌های منطقه آبگرم از نوع Ca- Mg- HCO3 تشخیص داده شده است و باتوجه‌به نسبت­های یونی آب­های این منطقه با منشأ اولیه جوی از سنگ­آهک­های دولومیتی و تبخیری­های سازندهای مزدوران و شوریجه تأثیر پذیرفته‌اند. غلظت زیاد این یون‌ها به به دام‌افتادن رسوبات کربناته در بین رشته­های جلبکی منجر شده که یکی از انواع ته­نشست­های فعال و درحال‌تشکیل توفا در ناحیه مدنظر است. حضور گونه­های فسیلی گاستروپود وضعیت آب‌وهوایی مرطوب در زمان تشکیل این رسوبات را نشان می‌دهد؛ به‌طوری‌که در دوره­های بعدی، کاهش بارندگی و افزایش دما و تبخیر، به مرگ دوگونه گاستروپود Melanopsis praemorsa) و Galbatruncatula) در این منطقه منجر شده است. آنالیز ایزوتوپ­های اکسیژن و کربن نیز تأثیر آب­های جوی و سنگ‌های کربناته حاوی آب سازند مزدوران را در ترکیب ایزوتوپی توفاهای ناحیه آبگرم تأیید می­کند.