ساخت ارگتیو و فروپاشی آن در گویش کرمانجی خراسان/ علی علیزاده، محمد تقوی گلیان

ساخت ارگتیو و فروپاشی آن در گویش کرمانجی خراسان   علی علیزاده[1] محمد تقوی گلیان[2] تاریخ دریافت: 7/11/91                                                                           تاریخ تصویب: 26/9/92       چکیده گویش کرمانجی که دربخش هایی از خراسان نیز به آن تکلم می شود در واقع یکی از گویش‌های ایرانی شمال غربی است که به‌رغم هم‌جواری با بسیاری از زبان‌ها مانند فارسی، ترکی، عربی، روسی، و ارمنی و از دست دادن برخی از ویژگی‌های صرفی و نحوی خود، یکی از مهم‌ترین مشخصه­های تمایزدهندة صرفی و نحوی به نام نظام حالت­دهی ارگتیو-‌مطلق را حفظ نموده است. این نوع نظام حالت‌دهی ازجمله ویژگی­هایی است که هنوز در برخی از گویش‌های ایرانی (مانند کرمانجی، تالشی، تاتی، بلوچی و غیره) باقی مانده است در حالی که در برخی دیگر (مانند فارسی معاصر،کردی مرکزی و جنوبی، لری، مازندرانی، گیلکی و غیره) به‌کلی از بین رفته است و جای خود را به انواع نظام­های حالت­دهی دیگر از جمله فاعلی-‌ مفعولی داده است. در این تحقیق،ضمن بررسی انواع  نظام‌های حالت، نخست نظام حالت ارگتیو در گویش کرمانجی در خراسان بررسی و آن‌گاه با مراجعه به تعدادی از موارد فروپاشی و تبدیل آن به نظام‌های دیگر، خصوصاً نظام حالت‌دهی افقی، نشان خواهیم داد که این گویش از نظام حالت ارگتیو گسسته  برخوردار است.   واژه‌های کلیدی: گویش کرمانجی خراسان، نظام حالت­دهی ارگتیو- مطلق، نظام حالت­دهی فاعلی- مفعولی، نظام حالت­دهی افقی     [1]دانشیار گروه زبان‌شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد (نویسنده مسئول)؛ [email protected] [2] دانش‌آموختة کارشناسی ارشد زبان‌شناسی، دانشگاه بیرجند؛  [email protected]