شناسایی و تحلیل عوامل مؤثر بر مشارکت بهره‌برداران در اقدامات بیولوژیکی حوضۀ آبخیز سجادرود، استان مازندران

‌امروزه، تلاش برای احیای مراتع با مشارکت بهره‌برداران در چارچوب طرح‌های مرتع‏داری به عنوان یک برنامۀ مدون مدیریتی گامی ضروری به منظور توسعۀ پایدار است. اجرای برنامه‌های مدیریتی و اصلاحی در مراتع بدون مشارکت بهره‌برداران امکان‌پذیر نیست. بنابراین، در مطالعۀ حاضر عوامل مؤثر بر مشارکت بهره‌برداران در اجرای طرح‌ها و عملکرد اجرای عملیات بیولوژیک در مراتع ییلاقی حوضۀ آبخیز سجادرود بابل بررسی شده است. به این منظور، تحقیق در دو بخش مطالعۀ کیفی (پرسشنامه‌ای) و کمّی (میدانی) در شش سامان دارای طرح مرتع‏داری و فاقد آن انجام شد. بخش پرسشنامه‌ای با بررسی 34 شاخص از 117 بهره‌بردار و با استفاده از تحلیل عاملی بررسی شد. بخش کمّی به منظور بررسی و مقایسۀ میزان اثربخشی طرح‌ها در برآورد و مقایسۀ تولید علوفه و پوشش تاجی در عرف‌ها انجام شد. به‏منظور اطمینان از انسجام درونی متغیرها و مناسب‌بودن آنها برای آزمون تحلیل عاملی، از آزمون KMO و بارتلت استفاده شد. نتایج نشان داد بعد از اجرای عملیات بیولوژیک، تولید در کل سامان‌های عرفی بهبود یافت، ولی اختلاف تولید علوفه در سامان‌های دارای طرح و فاقد طرح معنا‌دار نشد. همچنین، مقدار آمارۀ KMO، 781/0 و آمارۀ بارتلت نیز 23/81 با سطح معنا‏داری 99 درصد بوده است. نتایج به‌دست‌آمده از تحلیل عاملی نشان داد عوامل اقتصادی، اجتماعی، زیست‏محیطی و اجرایی 68/81 درصد از تغییرات ‌مشارکت‌نکردن بهره‌برداران در اقدامات بیولوژیکیرا تبیین کردند. عوامل اجرایی و اجتماعی به‌ترتیب با 64/35 و 88/7درصد از کل میزان تغییرات، بیشترین و کمترین عوامل مؤثر بر مشارکت بهره‌برداران در اجرای طرح‌ها بودند. با توجه به آنکه تأثیرگذارترین عامل در مشارکت بهره‌برداران عامل اجرایی شناخته شد، پیشنهاد می‌شود به منظور موفقیت در عملیات بیولوژیک انجام‌شده و موفقیت در اثربخشی مطلوب آنها، شیوۀ مدیریت اصلاح و نظارت بر اجرای طرح‌ها صورت گیرد.