شهروندی و دموکراسی در فضای مجازی از واقعیّت تا فراواقعیّت

انسان در عصر حاضر با ورود به دنیای مجازی با پدیده های بسیار متفاوتی در عرصه گوناگون زندگی مواجه شده است.ورود به این دنیای متفاوت مفهوم سنّتی دولت که با مرزهای جغرافیایی همراستا بود، دچار ابهام شده و به تبع آن شهروندی و دموکراسی در تعاریف خود با ابهام کارکردی روبرو شده‌اند. می‌توان دو دیدگاه کلّی را دربارۀ‌ این‌که آیا اینترنت، دموکراسی و به تبع آن حقوق شهروندی را تقویت می‌کند؟ دیدگاه خوشبینانه بر این باور است که اینترنت مقیاس و سرعت اطلاعات را افزایش می‌دهد و نظارت و کنترل بیشتری را به روی رژیم اطلاعاتی در اختیار کاربرانِ اطلاعات می‌گذارد، از این‌رو تعهّد برای اطلاعاتِ نامحدود، تعهّد برای یک دموکراسی و حقوق شهروندی بهتری است. دیدگاه دیگر، استدلال‌هایی در رابطه با ناکارایی اینترنت در سیاست و حوزه شهروندی دارد، دیدگاهی که معتقد است اینترنت با توجه به عناصر هویّتی از قبیل جنسیّت، نژاد، وضعیّت اجتماعی افراد و نابرابری‌های فضایی و جغرافیایی تبعیض‌ساز است و نهایتاً این‌که، فضای اینترنت تحت نفوذ شدید منافع اقتصادی سرمایه‌داری است و از این‌رو نابرابری در حالِ افزایشی را نسبت به دنیای واقعی نشان می‌دهد. این پژوهش با استفاده از رویکرد تحلیلی ـ توصیفی درصدد بررسی انتقادی اینترنت و رابطة آن با شهروندی و دموکراسی است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که این مفاهیم در فضای مجازی چندان تحت تأثیر این فضا نیستند و بالعکس بیشتر متأثر از فضای واقعی و تحت تأثیر گفتمان دولت مدرن قرار دارند.