طرح‌واره‌های تداعی‌شدۀ تکواژ «کار» به‌عنوان مقوله‌ای چندمعنا: مطالعه‌ای در صرفِ شناختی

در مقالۀ حاضر سعی بر آن است تا در چارچوب صرفِ شناختی، به ویژگی‌های معناییِ تکواژ زایای «کار» به‌عنوان مقوله‌ای چندمعنا پرداخته شود و امکاناتِ طرح‌واره‌های تصوری برای طبقه‌بندیِ صورت‌هایی که این تکواژ در آن به‌کار می‌رود، معرفی شود. این تحقیق نشان می‌دهد که فارسی‌زبان‌ها هنگام مواجهه با بسیاری از واژه‌های حاوی تکواژ «کار»، معنای استعاری آن را درک می‌کنند و طرح‌واره‌های تصوری آن را در ذهن خود می‌سازند. به این منظور، نخست رویکرد شناختی در مطالعۀ صرف آورده شده است و سپس مفهوم استعاره و طرح‌واره‌های تصوری از همین دیدگاه معرفی شده‌اند. لازم به ذکر است در این مطالعه پیکرۀ زبانی از مجموعۀ دادگان زبان فارسی معیار، از جمله فرهنگ فارسی معین، فرهنگ فارسی عمید و فرهنگ فارسی عامیانۀ ابوالحسن نجفی و دادگان زبان فارسی به کوشش پژوهشگاه علوم انسانی و فرهنگ واژه‌یاب آنلاین فارسی و نیازمندی‌های شغلی روزنامه، انتخاب شده است. سعی این مقاله بر آن است تا با بررسی همزمانی کارکردهای مختلفِ این تکواژ از منظر دیدگاه شناختی، طرح‌واره‌های متداعی با آن معرفی شوند.  در نهایت می‌توان گفت، برای تبیین تکواژ «کار» می‌توان آن را در حالت پسوند، تکواژ آزاد در واژۀ مرکب و به صورت استعاری در اصطلاح‌های مختلف در نظر گرفت و در اکثر موارد، چندمعناییِ همزمانی دیده می‌شود.