علم بومی و ساختارهای اجتماعی - اقتصادی

هدف تحقیق: مسائل و مشکلات موجود علم جامعه‌شناسی برای تبدیل شدن به علمی مؤثر و کارا، نیازمند توصیف و تبیین علل و عوامل ناکارآمدی این علم در جامعه ایران است. تلاش‌های انجام گرفته برای شناسایی این علل و عوامل در چند سال اخیر توجه اساسی خود را به عدم تطابق دستاوردها و یافته‌های این علم (که عموماً در خارج از شرایط اجتماعی- تاریخی جامعه ایران و به طور کلی بر اساس واقعیت‌ها و پدیده‌های اجتماعی جامعه‌های دیگر صورت‌بندی شده است) با شرایط اجتماعی ایران معطوف کرده است. این دیدگاه "بومی‌سازی" را مهم‌ترین راه حل برای غلبه بر ناکارآمدی علم جامعه‌شناسی در ایران می‌داند. از سویی، بومی‌سازی جهت بررسی واقعیت‌ها و پدیده‌های اجتماعی ایران و از سویی دیگر، به کارگیری پیش‌فرض‌های معرفت‌شناسی، انسان‌شناسی و جهان‌بینی موجود در فرهنگ و تمدن جامعه ایران برای مواجهه با این واقعیت‌ها و پدیده‌های اجتماعی. بی شک تلاش‌های صورت گرفته و در دست اقدام (از آنجا که بدون توجه به ارتباط مناسب با دنیای پیرامونی نهاد علم انجام شده است) بر ساختار نهاد علم جامعه‌شناسی تأثیرات نامطلوبی بر جای خواهد گذاشت. به طوری که، آسیب‌شناسی دیدگاه بومی‌سازی در ایران از منظر جامعه‌شناسی علم، می‌تواند کاستی‌ها و ضعف‌های موجود را به ما نشان دهد. روش تحقیق: تحقیق حاضر با روش کیفی - اسنادی (بر اساس الگوی معرفتی گیبونز) به تشریح شرایط مناسب بومی‌سازی علم جامعه‌شناسی در ایران می‌پردازد. نتایج تحقیق: پیش از هر اقدام جهت بومی‌سازی علم جامعه‌شناسی باید زمینه‌های شکل‌گیری علم بومی را در درون ساختارهای اجتماعی-فرهنگی- سیاسی- اقتصادی جامعه مهیا ساخت و از مطرح کردن گفتمان بومی‌سازی به گونه‌ای مجرد پرهیز کرد. زیرا، در جامعه ایران نیازی برای پاسخ‌گویی، از سوی علم جامعه‌شناسی وجود ندارد؛ تا این علم بتواند بومی شدن را آغاز کند. بنابراین تا زمانی که نیازها و مطالباتی از سویی جامعه برای این علم مطرح نگردد، جامعه‌شناسی نمی‌تواند دستاوردی در ایران داشته باشد و کاربردی‌کردن این علم در ایران صورت نخواهد گرفت.