مؤلفه‌‌‌‌های تأثیرگذار بر همکاری امنیتی ایران و روسیه در آسیای مرکزی

گسترش روابط امنیتی ایران و روسیه در سال‌‌‌‌های اخیر و به‌ویژه پس از تجربۀ همکاری موفق در بحران سوریه، مورد توجه صاحب‌‌‌‌نظران سیاسی است. با توجه به این مسئله و اهمیتی که وضعیت امنیتی آسیای مرکزی برای روسیه و ایران دارد، این پرسش مطرح می‌شود که همکاری امنیتی ایران و روسیه در این منطقه ادامۀ روند گذشته خواهد بود، یا اینکه می‌‌‌‌توانیم پیش‌‌‌‌بینی کنیم، شاهد دورۀ نوینی از این نوع همکاری باشیم؟ به علاوه، آیا می‌‌‌‌توان از تحول در الگوی روابط امنیتی ایران و روسیه در آسیای مرکزی سخن گفت؛ تحولی که وزنۀ همکاری و همگرایی را بر وزنۀ واگرایی سنگین‌‌‌‌تر کرده است؟ فرضیۀ نوشتار این است که الگوی روابط دو کشور از الگوی رقابت و همکاری به‌سوی الگوی همکاری در حال تغییر است. در واقع، منافع ایران و روسیه در حوزۀ امنیتی آسیای مرکزی، وجوه جدایی و پیوند دارد. با این وجود، تهدیدهای مشترک در این منطقه برای هر دو کشور، می‌‌‌‌تواند بر جنبه‌‌‌‌های متعارض و رقابتی منافع سایه بیندازد و افزایش همکاری‌‌‌‌ امنیتی میان دو طرف را منجر شود. با هدف تبیین فرضیۀ این نوشتار، ابتدا ساختار نظام منطقه‌‌‌‌ای در آسیای مرکزی از دیدگاه نظریۀ مجموعۀ امنیتی منطقه‌‌‌‌ای را بیان می‌کنیم؛ سپس به تغییر در نگرش سیاست خارجی روسیه از اروآتلانتیک‌‌‌‌گرایی به اوراسیاگرایی اشاره می‌کنیم. سرانجام، بحث روابط و همکاری امنیتی ایران و روسیه در قالب منافع متقابل دو کشور در آسیای مرکزی را بررسی می‌کنیم.