مطالعات کانی‌سازی، ژئوشیمی، میانبارهای سیال و ایزوتوپ پایدار (S و O) کانسار اسکارن آهن تخت، شمال ‌خاور همدان

کانسار آهن تخت در فاصله 120 کیلومتری شمال ‌خاور شهر همدان و در شمال کمربند ماگمایی ارومیه- دختر قرار دارد. نفوذ توده‌ گرانودیوریتی میوسن میانی به ‌درون کربنات‎های کرتاسه سبب کانی‌سازی آهن شده است. کانی‌سازی دیرزاد پرکننده ‌فضای خالی و جانشینی به صورت رگه‌ و عدسی‌‌شکل با دگرسانی‌های آرژیلیک، کربنات، کلریت، اپیدوت، سیلیس وکانی‌های گارنت، پیروکسن، اپیدوت، ترمولیت- اکتینولیت، فلوگوپیت، هورنبلند، کوارتز، کلسیت، مگنتیت، پیریت، اسپکیولاریت، کالکوپیریت، هماتیت، لیمونیت، گوتیت و مالاکیت دیده شده است. ژئوشیمی ماده‌ معدنی گویای حضور عناصر Si, Al, Ca, Mg, Ti و نیز عناصر کالکوفیل Cu, Zn, As, Pb و به‌ دلیل همراهی کانی‌های کالک‌سیلیکاتی و کانی‌های سولفیدی با مگنتیت است. میانبارهای سیال دمای همگن‌شدگی میان 2/153 تا 3/338 درجه سانتی‌گراد و شوری از 827/0 تا 36/25 درصد وزنی نمک طعام دارند. در مرحله کانی‌سازی آمیختگی سیال‎های ماگمایی با آب‌های جوی در مرحله متاسوماتیسم پسرونده رخ داده است. مقدار δ18O کانی مگنتیت میان 46/0- تا 31/2+ ‰ و مقدار δ18Owater سیال مولد کانی‌سازی میان 1/8+ تا 9/10+ ‰ متغیر است. این مقدار مشابه با سیال‎های ماگمایی متعادل شده با منبع دارای 18O بالاست. مقدار δ34S در کانی پیریت ماده‌ معدنی میان 3/7+ تا 5/12+ ‰ و مقدار δ34SH2S سیال مولد کانی‌سازی میان 7/5+ تا 9/10+ ‰ است. این مقادیر مثبت دخالت منشأ سولفات‌های تبخیری را در تأمین گوگرد نشان می‌دهد. در مرحله دگرگونی پسرونده فلزات تحرک یافته همراه با سیال‎های فلزدار حاصل از سرد شدن توده‌ نفوذی با آب‌های جوی سولفوردار مخلوط شده و در سنگ‌آهک‌های کرتاسه دارای فضای خالی ساختاری کانی‌سازی اسکارن کلسیک آهن تخت را به وجود آورده است.