معکوس‌شدگی قاعده در زبان فارسی: تبدیل اختیاری واکة /e/ به واکة [a]در دو لهجة معیار و اصفهانی

در گذشته در بسیاری از گونه‌های زبان فارسی از جمله در دو لهجة معیار و اصفهانی واکة افتاده /a/ در انتهای واژه‌های زبان فارسی وجود داشته که طی یک تحول درزمانی یک درجه افراشته شده و به واکة /e/ بدل گشته است. این فرایند به طور همزمانی، اما در بافت‌های دیگر، در لهجة اصفهانی نیز به گونه‌ای زایا رخ می‌دهد که یکی از ویژگی‌هایی این لهجه به شمار می‌رود. با این وجود، طی یک فرایند اختیاریِ معکوس که «معکوس‌شدگی قاعده» نامیده می‌شود، در زبان فارسی در بافت پیش از واژة «را» با تلفظ گفتاری[ro] و در بافت‌های گوناگونی در گفتار گویشوران میانسال به بالای لهجة اصفهانی، این واکة /e/‌ است که به واکة [a] تبدیل می‌شود. علت اولیة رخداد این فرایند در لهجة اصفهانی «تصحیح افراطی» است. هدف این پژوهش توصیفی- تحلیلی که در چارچوب نظریۀ بهینگی(پرینس و اسمولنسکی، 2004 /1993) انجام شده معرفی و بررسی این «معکوس‌شدگی قاعده» در این دو گونة زبان فارسی است. رخداد این فرایند اختیاری با بهره‌گیری از رویکرد رتبه‌بندی آزاد که در آن یک درون‌داد با دو برون‌داد دستوری انطباق دارد مورد تحلیل قرار گرفته است.