مفهوم‌شناسی پاسخ به مخاطرات طبیعی براساس رویکرد جرم‌شناختیِ گذار از نظر به عمل

پیشگیری از مخاطرات محیطی و مقابلۀ مؤثر با آنها به‌عنوان رویدادهایی آسیب‌زا، از مهم‌ترین دغدغه‌های سیاستگذاران و مجریان در حوزه‌های مختلف مسائل اجتماعی است. تا چند دهه قبل، به مخاطرات طبیعی در جرم‌شناسی توجهی نشان داده نمی‌شد، اما امروزه و تحت تأثیر رهیافت‌های مربوط به زمیولوژی (آسیبِ ‌اجتماعی‌شناسی)، مخاطرات طبیعی به‌عنوان یکی از مصادیق جرم حکومتی، توجه اندیشمندان حوزۀ جرم‌شناسی را به خود جلب کرده است. بدین‌سان بررسی این مخاطرات از ‌نظر رویکردهای جرم‌شناختی می‌تواند بیش از پیش، نقش حکومت در این حوزه را مشخص کند. جرم‌شناسیِ گذار از نظر به عمل، از جمله رویکردهای جرم‌شناختی است که با تأکید بر عملیاتی کردن داده‌ها و اطلاعات موجود، سعی در ارائۀ تدابیر کاربردی برای وقایع و پدیده‌های مختلف می‌کند. از این‌رو، هدف اصلی این نوشتار، امکان‌سنجی تبیین مخاطرات طبیعی با رویکرد جرم‌شناختی گذار از نظر به عمل است. پرسش اصلی این تحقیق نیز این است که چگونه می‌توان با استفاده از رویکرد جرم‌شناختی گذار از نظر به عمل، مخاطرات طبیعی را بررسی و تحلیل کرد و رهنمودهایی را برای مقابله با این مخاطرات و پیشگیری از آنها فراهم آورد؟ در این زمینه، با توجه به ماهیت داده‌ها و اهداف مورد نظر تلاش شده است با اجرای پژوهشی کیفی و استفاده از روش نظریۀ مبنایی به این پرسش پاسخ داده شود. همچنین از روش گردآوری داده‌ها و نیز از منابع کتابخانه‌ای و اسنادی استفاده شده است. یافته‌های این تحقیق حاکی از آن است که رویکرد جرم‌شناختی گذار از نظر به عمل با گردآوری اطلاعات و آمارهای مربوط به امکان و احتمال وقوع مخاطرات (ارزیابی ریسک)، تبیین و تشریح مراحل پاسخگویی به مخاطره‌ای که به وقوع پیوسته است (تصمیم‌گیری) و معرفی راهکارها و رهنمودهایی برای پیشگیری از وقوع مجدد مخاطره (مدیریت ریسک)، به بیان راهکارهایی عملیاتی برای کاهش خسارات ناشی از مخاطرات، پیشگیری از وقوع مجدد آنها و تبیین وظایف مجریان و مقامات مسئول می‌پردازد.