نظام اجتماعی، چاقی کودکان و درمانهای روان‌شناختی

مقدمه: چاقیِ کودکی در کشورهای درحال‌توسعه و توسعه‌یافته به‌شدت افزایش‌یافته و شیوعی چشم‌گیر را تجربه می‌کند. چاقی بیماریِ متابولیکیِ مرتبط با شماری از بیماریها چه در قالب زنجیره علی و یا برکنار از چنان رابطه‌ای، به‌گونه‌ای یکتا و منفرد تحت تأثیر عاملی واحد، در نظر گرفته شده است. همچنین به‌احتمال‌زیاد، چاقیِ کودکی به چاقی بزرگ‌سالی نیز بدل می‌شود. بررسیهای گوناگونی گویای این حقیقت است که چاقی، زاده کنش و واکنشِ عوامل وراثتی (ژنتیک)، عوامل روانی‌– اجتماعی و متغیرهای محیطی است. برکنار از این باورِ درست که چاقی را پدیده‌ای زاده ترکیبی از عوامل می‌داند، دیدگاههای سلامت در گسترده‌ترین معنای آن و در فرجامین تحلیل، تنها به فرد می‌پردازند. بر این اساس، دیدگاههای یادشده در اکثر موارد، بی‌اعتنا به ساختار جامعه و منافع گروههای قدرتمند که چاقی را در کنار امری ژنتیک، زیستی، روان‌شناختی و رفتاری، درعین‌حال پدیده‌ای اقتصادی-سیاسی می‌سازند، سکوت پیشه کرده‌اند. لیکن تأکید یک‌سویه بر احتمال رابطه مورد اشاره بدون توجه موشکافانه‌ای بر این واقعیت که ژنتیک تحت هیچ شرایطی نمی‌تواند افزایش شدید شیوع چاقی آن‌هم در دهه‌های اخیر چه در جوامع پیشرفته و یا درحال‌توسعه را توجیه کند، عوامل اصلی یعنی متغیرهای محیطی، رفتاری و روانی- اجتماعی آن‌هم در چارچوب سرمایه‌داری به‌ویژه در عصر جهانی‌سازی از بالا یا از دریچه اقتصاد، اهمیتی بی‌مانند به کف می‌آورند.  مرور انتقادی منابع: در مرور درمانهای موجود برای چاقی، تمامی درمانهایی که یک‌جانبه عمل می‌کنند را به چالش کشیده و درمانهایی که برنامه اصلاح صرف تغذیه یا صرف فعالیت بدنی دارند، از لحاظ کارایی و زمان نگهداری وزن کاهش‌یافته زیر سؤال می‌روند. درمانهای ترکیبی برای اصلاح سبک زندگی که هم اصلاح تغذیه و هم فعالیت بدنی را مدنظر قرار می‌دهند، بهبود کارایی را به همراه داشتند، لیکن همچنان بعضی عوامل روان‌شناختی که در ایجاد و حفظ چاقی نقش دارند را در نظر نمی‌گیرند. در مرور رفتاردرمانی شناختی، کارایی در کاهش و نگهداری وزن در تحقیقات زیادی نشان داده‌شده است، هرچند که نحوه اجرای آن همراه با والدین و یا بدون والدین نیز از پرسشهای نحوه چینش ساختار درمان بوده است. سیر تحول درمان چاقی همگام با تغییر در موج دوم به سوم در روان‌شناسی به درمانهای ذهن‌آگاهی پرداخته است که به دلیل جدید بودن این درمان هنوز در بررسی مروری آن نیاز به پیشینه بیشتری از تحقیقات داریم.  بحث: این مطالعه سعی داشته است با معرفی منطق درونی سرمایه‌داری و تأکید بر سبک زندگی سرمایه‌داری، الگوی مصرف بی‌رویه مواد غذایی و به‌وجود آمدن الگوی غذایی ناسالم برای انباشت سرمایه، به‌عنوان مشکلاتی در ساختار جامعه‌ای و نظام اقتصادی حاکم، بر مشکلات مربوط به سلامتی در چاقی کودکان، راههای درمان رایج و نواقص موجود در آنها نظر افکنده و با در نظر گرفتن تعیین‌کننده‌های اجتماعی و تغییرات محیطی عصر حاضر، ساختار محیطی و اجتماعی را به چالش کشد و نیاز به مداخله زودهنگام برای درمان چاقی را پررنگ و عوامل مؤثر در کارایی درمان چاقی در کودکان را معرفی کند.