نقش پژوهش‌های کیفی در علوم انسانی

دانشمندان روش‌شناسی پژوهش‌ها را به دو گروه کلی طبقه‌بندی می‌کنند: 1- پژوهش‌های کمّی  2- پژوهش‌های کیفی. هدف اصلی این مقاله بحث و بررسی در مورد پژوهش‌های کیفی است. بنابراین، ابتدا ویژگی‌های مهم پژوهش‌های کیفی و اختلاف‌های مهم بین این‌گونه پژوهش‌ها و پژوهش‌های کمّی بررسی می‌شود. سپس، چند نمونة بارز از پژوهش‌های کیفی مورد بحث قرار می‌گیرند، و کاربردهای عمدة آن‌ها نیز عنوان می‌شود. نتیجه‌گیری این بررسی به قرار زیر است: 1ـ پژوهش‌های کیفی از نظر اهمیت و ساختار علمی روش تحقیق، اصالتاً در سطح نازل‌تری از پژوهش‌های کمّی قرار ندارند. 2ـ انتخاب بین یک روش پژوهش کیفی یا کمّی بستگی به عوامل متعددی دارد. مهمترین سازة تعیین‌کننده، ماهیت موضوع، مشکل مورد مطالعه، و تجربة پژوهشگر است. 3ـ پاره‌ای از انواع روش‌های پژوهش کیفی (به عنوان نمونه پژوهش  موردی و زمینه‌ای) می‌توانند اطلاعات عمیق و دقیقی را در خصوص پدیده‌ها، رفتارها و سازمانهای پیچیده ارائه کنند. کسب این‌گونه اطلاعات از راه پژوهش‌های کمّی به هیچ عنوان میسر نیست. 4ـ در اکثر موارد، به‌منظور افزایش روائی داخلی و روائی خارجی پژوهش، می‌توان از هر دو نوع تکنیک‌های کیفی و کمّی استفاده نمود. یعنی، روش‌های پژوهش‌های کیفی و کمّی می‌توانند مکمل یکدیگر باشند.  پیشنهاد می‌گردد، در آینده، روش‌ها و تکنیک‌های پژوهش‌های کیفی هر چه کامل‌تر و عملی‌تر تدوین گردد تا روائی داخلی و روائی خارجی آن‌ها تقویت شود، و اعتبار این‌گونه پژوهش‌ها نیز افزایش بیشتری یابد.