کاربرد خطوط مبدأ مستقیم در تحدید حدود دریایی؛ با نگاه ویژه به تحدید حدود دریایی بین ایران و کویت

در حقوق کنونی تحدید حدود دریایی، روش خط هم­فاصله جایگاهی بنیادین دارد، این در حالی است که بنابر نص کنوانسیون حقوق دریاها، ترسیم و محاسبۀ خط هم­فاصله باید بر مبنای خطوط مبدأ دریای سرزمینی کشورهای دارای سواحل مقابل و مجاور انجام گیرد. اما آنچه بر این قاعده سایه­ای از ابهام انداخته، این پرسش است که اگر یکی از طرفین یا هر دو آنها دارای خطوط مبدأ مستقیم باشند، آیا می­توان خط هم­فاصله را بر مبنای این خطوط مستقیم ترسیم و محاسبه کرد؟ این مسئله به‌ویژه در پیوند با مذاکرات تحدید حدود دریایی بین ایران و کویت مطرح می­شود، چراکه ایران خواستار لحاظ شدن خطوط مبدأ مستقیم خود در تعیین مرز منطقۀ انحصاری اقتصادی و فلات قارۀ دو کشور بوده و است. یافته­های تحقیق حاضر نشان می­دهد که مراجع قضایی و داوری بین­المللی همواره از ترتیب اثر دادن به خطوط مبدأ مستقیم در امر تحدید حدود خودداری می­کنند و رویۀ معاهده­ای کشورهای ساحلی نیز در مجموع مؤید همین رویکرد است. از همین ­رو، کاروری موضع ایران در این خصوص، خواه در مذاکرات آینده بین دو کشور و خواه در صورت ارجاع اختلاف به مرجع ثالث، مورد تردید است.