کاربرد نشانگرهای ریزماهواره جهت شناسایی و ثبت ارقام زیتون

سابقه و هدف: زیتون شامل تقریباً 20 گونه درختان کوچک از خانواده Oleaceae بوده و در جهان کهن از حوزه دریای مدیترانه، شمال افریقا، جنوب شرقی آسیا، شمال تا جنوب چین، اسکاتلند و شرق استرالیا پراکندگی گسترده‌ای داشته اند. آنها همیشه سبز بوده و دارای برگهایی کوچک و یکپارچه هستند که روبروی هم قرار گرفته اند. میوه این گیاه یک شفت می‌‌باشد درخت زیتون به دلیل مقاومت به کم‌آبی و سازگاری با خاک‌های کم‌بازده و فقیر و تولید محصول با ارزش کم‌هزینه، از نظر اقتصادی بسیار حائز اهمیت بوده که به محصول ثروتمند خاک‌های فقیر مشهور است. در گذشته، روش‌های شناسایی ارقام مبتنی بر خصوصیات مورفولوژیکی برگ، میوه، هسته و مغز هسته استوار بود، ولی جز در موارد خاص استفاده از صفات مورفولوژیک به تنهائی برای شناسایی ارقام کافی نمی‌باشد با توجه به شناسایی پیچیده ارقام زیتون با استفاده از صفات موفولوژیکی ابزار مولکولی چشم انداز جدید برای انگشت نگاری DNA فراهم کرده اند در سال­های اخیر تکنولوژی نشانگرهای DNA در گیاهان عالی، به سمت استفاده از این نشانگرها در انگشت نگاری DNA سوق یافته است. مواد و روش ها: انجام نمونه برداری پس از دریافت اطلاعات از موسسه ثبت و گواهی بذرو موسسه تحقیقات علوم باغبانی  صورت گرفت نمونه‌گیری از سربرگ­های جوان و تازه رشد کرده درخت به صورت سرشاخه انجام شد.30 میلی گرم از برگ توسط ازت کوبیده شده و استخراج DNA با استفاده از کیت استخراج DNA ساخت شرکت Core Bio و بر پایه دستور العمل کیت انجام گردید در این تحقیق مجموعاً از 22 نشانگر ریز ماهواره استفاده شد یافته ها:  در این تحقیق با استفاده از 22 نشانگر مولکولی SSR، کلید شناسایی مولکولی 11 رقم زیتون (L. (Olea europaea حاصل گردید. نتایج نشان داد 10 نشانگر ریز ماهواره از بین نشانگرهای بکار رفته در 11 رقم مورد مطالعه نوارهای چند شکل ایجاد نمودند. نشانگرهای MOL 1 در رقم تخم کبکی، MOL 7 در رقم های دزفولی، ماوی و روغنی، MOL 8 در رقم دزفولی و شنگه، MOL 9 در رقم­های دزفولی، گلوله، ماری و روغنی، MOL 10 در رقم تخم کبکی، MOL 11 در رقم­های دزفولی و فیشومی، MOL 14 در رقم دهقان، MOL 18 در رقم گلوله و MOL 20 در رقم ماری ایجاد باندهای چند شکل اختصاصی نمودند. از میان نشانگرهای مورد استفاده، نشانگرMOL 9 به تنهایی قادر به شناسایی و تفکیک چهار رقم مهم زیتون ایران شامل دزفولی، گلوله، ماری و روغنی از سایر ارقام مورد مطالعه بود. نتیجه گیری: تجزیه خوشه­ای به منظور شناسایی درختان مادری خارج از تیپ در بین درختان مادری یک رقم انجام شد کلید های مولکولی اختصاصی بوسیله تجزیه های مولکولی بر روی 64 درخت مادری ارقام مورد مطالعه، شناسایی و در دو آزمایشگاه مولکولی مستقل واقع در پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی و موسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال تایید شد. اکثر درختان مادری ارقام مختلف در گروه های مجزا طبقه بندی شدند با مشاهده دندروگرام حاصل از نرم افزار SplitsTree 4، درختان مادری ارقام مورد مطالعه زیتون با استفاده از 11 نشانگر SSR چند شکل نشان داد، اکثر درختان مادری ارقام مختلف در گروه های مجزا طبقه بندی شدندنتایج حاصل از ارتباط ژنتیکی بدست آمده با استفاده از روش مبتنی بر مدل و روش خوشه ای بسیار مشابه هم بودند با شناسایی کلید­های شناسایی مولکولی ارقام مورد مطالعه، امکان تشخیص این ارقام به منظور تایید اصالت ژنتیکی آنها میسر گردید.