چکیده «رویکردهای انتقادی به تحلیل گفتمان» یکی از روش­های کیفی در حوزه مباحث اجتماعی و فرهنگی است. بر مبنای این گرایش زبان انعکاس­دهندۀ شفاف و آینه­واری از واقعیت نیست، بلکه ابزاری است تنیده در روابط قدرت که موجب برساخت اجتماعی واقعیت می­شود. خود این رویکرد از دو گرایش عمده تشکیل شده است که عبارتند از: الف) تحلیل گفتمان فوکویی؛ ب) تحلیل گفتمان انتقادی. برای شناخت بهتر این رویکرد، می­بایست به ت...

گفتمان «نوسنت‌گرا» در پی راهبردهای کلی ساختار قدرت و زمینه‌های اندیشگیِ روشنفکران در هنر معاصر ایران پدیدار شده است. پشتیبانی‌های فکری روشنفکران در ایجاد گفتمان «ضدغرب‌زدگی» و «بازگشت به اصل»، و همچنین حمایت‌های ساختار قدرت در ایجاد امکانِ پدیدار شدن آن، هنرمندان را در مسیرِ تمایزبخشی به هنر نوگرای ایران در برابر هنر مدرن غربی جهت‌دهی می‌کند. در چنین موقعیتی، هنرمندان هویت حرفه‌ای خود را در فضای گ...

حسن حنفی از روشنفکران معاصر مصر، سالیانی از عمر خود را به تألیف آثار گوناگونی در حوزه «اسلام و تجدد» و یا به تعبیر او «التجدید و التراث» (بازسازی و میراث) گذرانده و عکس­العمل­های متفاوتی را بر انگیخته است. مبانی نظری او برخاسته از مکاتبی چون پدیدارشناسی هوسرل، مارکسیسم و سوسیالیسم بوده و نسبیت‏گرایی، فایده‏گرایی، قداست‏زدایی، تجربه‏گرایی، اومانیسم و رویکرد تاریخی تمدنی، رهیافت‏هایی است که او در...

تحلیل گفتمان انتقادی می‌کوشد به بررسی و تحلیل گفتمان در سطحی فراتر از جمله بپردازد تا هم جنبه‌های زبانی و هم جنبه‌های اجتماعی گفتمان را آشکار کند. بر این اساس نورمن فرکلاف گفتمان را در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین بررسی کرده است. این روش در قیاس با سایر روش‌های تحلیلی گفتمان تا حدودی جامع‌تر و کارآمدتر است. برای ارائۀ تحقیقی کمی-کیفی می‌توان روش تحلیل فرکلاف را با روشی کیفی چون روان شناسی گفتمان...

هدف: این مقاله روش تحلیل گفتمان انتقادی (که یکی از روشهای کیفی و تفسیری است) و کاربردهای محتمل آن در پژوهشهای علوم کتابداری و اطلاعرسانی و نیز، زمینههای استفاده و نقدهای مرتبط با این روش را بیان می کند. روش: مقالۀ حاضر از نوع تحلیلی است. در این نوع مقالات، نظریه یا روش خاصی گسترش مییابد، با شواهد نوینی استحکام بخشیده میشود، تبیینات دیگری مییابد، یا با تأمل و تردید یا انتقاد به آن توجه می...

بازتولید کشمکش‌های گفتمانی نیروهای سنت‌گرا، تجددخواه و اصلاح‌گرایان دینی عصر مشروطه در جامعه‌ معاصر ایران، بازاندیشی میراث فکری این گفتمان‌ها را ضروری کرده است. تحلیل گفتمان اصلاح معرفت دینی در عصر مشروطه پاسخی بدین نیاز است. از این‌رو به‌منظور بازشناسی شاخصه‌های گفتمان اصلاح معرفت دینی روزنامه‌ الجمال مورد بررسی قرار گرفت. در این بررسی بر اساس تحلیل انتقادی گفتمان به تحلیل شاخصه‌های گفتمان اصل...

بینش و روش در تاریخ­نگاری ابوریحان بیرونی و ابوعلی مسکویه­ی رازی دارای شباهت­ها و تمایزات قابل تاملی ست. این گزاره، فرضیه­ی بنیادی این پژوهش است. بر همین اساس فهم این همسانی­ها و تفاوت­ها هم در چگونگی و روش دست­یابی به حقیقت در مطالعات تاریخی نزد این دو مورخ می­تواند قابل پرسش باشد و هم در بینش تاریخی آنها. زمینه­های پژوهشی غیر یکسان، اتخاذ روش­های مبتنی بر استدلال­های عقلی در تفسیر رویدادهای ت...

با بررسی مطالعات امنیتی در می یابیم که رویکرد هایی که در امنیت پژوهی وجود داشته با تحولات تاریخی هماهنگ بوده است. بدین معنی که در هر دوره ی تاریخی، امنیت و امنیت پژوهی با دیگر دوره ها متفاوت بوده است. اما سؤالی که در این بین مطرح می شود این است که آیا تغییراتی که در امنیت پژوهی در دوره های مختلف اتفاق می افتاده، صرفاً تغییراتی سطحی و معلول تغییر سلایق پژوهشگران بوده یا تغییر فضای فکری حاصل از تغ...

مفهوم سوژه ریشه‌ در تفکرات دوران نو زایش دارد که در قرن بیستم ماهیتی سیاسی یافت؛ سوژه را حداقل از سه منظر می‌توان مورد بررسی قرار داد؛ ازنظر مدرن که با دکارت آغاز می‌گردد، سوژه فاعل شناسایی است که مستقل از نیروهای متافیزیکی توانایی اندیشیدن و کنش را داراست. از منظر پساساختارگرا و پسامدرن که به صورت خاص در اندیشه فوکو تجلی می‌یابد، سوژه ابداع عصر مدرن است و با پایان مدرنیسم نیز رو به افول گذاشته...

گوناگونی مجموعه های زیستی در شناخت بشر از آن نیز انعکاس یافته است. غنای مطلب و لایه های متمایز این شناخت باعث پدیدار شدن روش های متفاوتی در پژوهش های شکل شهر شده است. حتی در حوزه ای مانند ریخت شناسی شهری، رویکردهای متفاوتی با منابع مطالعاتی مختلف وجود دارد. چالش اصلی، انتخاب میان این رویکردهای متنوع نیست، بلکه این است که چگونه آن ها را ترکیب و هماهنگ کنیم. مقصود این مقاله، یک تحلیل نقادانه اولی...