ارزیابی آلودگی نیترات آب زیرزمینی بر اساس روش مؤلفه ‏های اصلی و تحلیل عاملی (مطالعۀ موردی: آبخوان دشت کرج)

نیترات از مهم‏ترین آلاینده‏هایی است که بیشتر آبخوان‏ها، ازجمله آبخوان کرج، از آن آسیب می‏بینند. از آنجا ‏که روش معمول برای بررسی فرایندهای هیدروژئوشیمیایی در آبخوان، به‏صورت گرافیکی است، به‏منظور ارزیابی آلودگی نیترات در داده‏های کیفی 86 چاه در آبخوان کرج طی سال 2013، از روش‏های چندمتغیرۀ آماری به‏عنوان یک روش تکمیلی برای درک عوامل مؤثر بر کیفیت آب‏های زیرزمینی، شناسایی آلودگی و طبقه‏بندی نمونه‏های مشابه استفاده شد. به این منظور، از نرم‏افزار XLSTAT برای مطالعۀ آلودگی نیترات و ارتباط آن با سایر پارامترهای شیمیایی آب و عوامل مؤثر بر آن بهره گرفته شد. تجزیه و تحلیل آماری نشان می‏دهد خوشه‏بندی سلسله‌مراتبی به استخراج سه خوشه منجر شده است. نمونه‏های دوم و سوم خوشه غلظت بیشتری از نیترات نسبت به گروه نخست دارد. نتایج به‌دست‌آمده از تحلیل عوامل اصلی (PCA) همچنین نشان می‏دهد پارامتر نیترات بیشترین همبستگی با کلر و کمترین همبستگی با سدیم و سولفات را دارد. از سوی دیگر، بر اساس چرخش واریماکس، عوامل اصلی کیفیت آبخوان به دو عامل خلاصه شدند. عامل ژئوژنیک (زمین‌زاد)، نخستین عاملی است که به علت اثر مواد تشکیل‏دهندۀ آبخوان به وجود می‌آید و دومین عامل، یک عامل انسان‏زاد است که به علت فعالیت‏های انسانی، به‏خصوص فاضلاب تشکیل می‌شود.