ارزیابی زیست محیطی خاک های آلوده در معدن دوست بیگلو (شمال مشگین شهر - ایران)

آلودگی منابع خاک به عناصر سمّی و سرطان‌زا یکی از مشکلات اصلی محیط زیست می‌باشد. منشاء‌های غیر متمرکز یکی از مهمترین منابع آلوده‌کننده هستند که در آن‌ها عناصر مختلف در اثر هوازدگی سنگ‌ها در محیط پراکنده می‌شوند. مناطق معدنی از منابع غیر متمرکز آلودگی هستند که در آن‌ها آزاد سازی، تمرکز و تخلیه برخی از عناصر باعث ایجاد آلودگی در منابع خاک شده و در نهایت چرخه زیستی را نیز آلوده می‌سازند. در این مقاله میزان بار آلودگی عناصر سمّی در 236 نمونه خاک جمع آوری شده در اطراف منطقه معدنی دوست بیگلو در شمال مشگین شهر مورد بررسی قرار گرفته است. شدت آلودگی خاک‌ها براساس شاخص آلودگی و فاکتور غنی‌سازی محاسبه شد. گروه بندی خاک‌ها به روش تحلیل عاملی و خوشه بندی صورت گرفت. عناصر مضر به دست آمده از تجزیه خاک‌های منطقه نسبت به مقادیر استاندارد و رهنمودهای بین المللی از غلظت بالایی برخوردارند. غلظت عناصر آرسنیک، مولیبدن، آنتیموان، روی، مس و قلع در خاک‌های منطقه بسیار بالا است (3-3430، 5/0-160، 21/0-97/6، 7/3-518، 10-748 و 5/0-4/11 mg/kg). در برخی از نمونه‌های خاک‌ منطقه، غلظت کروم، منگنز و کبالت نیز نگران کننده است (3-267، 27-4120 و 5/0-211 mg/kg). بر مبنای شاخص آلودگی پیشنهادی، 4/19 تا 7/66 درصد از نمونه‌های خاک‌ مناطق کانی‌سازی و دگرسان شده دوست بیگلو آلوده به عناصر فلزی سمّی هستند. تغییرات غلظت عناصر در خاک‌های منطقه زیاد است و در توزیع این عناصر هم عوامل شیمیایی (pH، درصد کربن آلی، غلظت آهن+ منگنز، آلومینیوم و گوگرد خاک) و هم فیزیکی (اندازه ذرات کوچکتر از 63 میکرومتر) تاثیر زیادی دارند. براین اساس باید استفاده از روش‌های پاکسازی و کنترل آلودگی در منطقه مورد تاکید قرار گیرد.