ارزیابی شاخص‌های تنش خشکی در کم آبیاری سطحی ارقام جدید کنجد

Authors

  • امیرخسرو دانایی مربی پژوهش، بخش تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اهواز، ایران
  • نادر سلامتی استادیار پژوهش، بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورز
Abstract:

سابقه و هدف: تنش‌های محیطی یک مانع بزرگ برای تامین غذای جهانی هستند. زمین‌های زراعی فاقد تنش نسبتاً کمی وجود دارند که در آن‌ها گیاهان زراعی به عملکردهای پتانسیل خود می‌رسند. برای مثال حدود 45 درصد از اراضی کشاورزی جهان که 38 درصد از جمعیت جهان در آن جای گرفته‌اند، با خشکی موقت یا دائم مواجه هستند (Bot et al., 2000). کنجد با نام علمیSesamum indicum L. به‌دلیل تحمل به خشکی و گرما، اهمیت بسیاری در توسعه کشاورزی مناطق خشک و نیمه خشک به-عنوان کشت تابستانه دارد (Aien, 2013). در یک تحقیق، رقم کنجد داراب 14 بر اساس شاخص‌های MP، TOL، SSI، HARM و STI به‌عنوان رقم برتر در شرایط عادی و تنش رطوبتی معرفی شد (Amani et al., 2012). به دلیل محتوای بالای روغن (55-42 درصد) و کیفیت مناسب آن (میزان کم کلسترول و وجود برخی آنتی اکسیدان‌ها) نقش مهمی در سلامت انسان دارد و از طرف دیگر گیاهی متحمل به تنش کم‌آبی و خشکی است (.(Afshari et al., 2014 لذا هدف از اجرای این تحقیق بررسی تأثیر تنش خشکی از طریق اعمال دورهای مختلف آبیاری سطحی و شناسایی رقم برتر بر اساس شاخص‌های تنش بود. مواد و روش‌ها: مطالعه و ارزیابی شاخص‌های تنش خشکی در روش آبیاری سطحی بر عملکرد دانه و اجزای آن، عملکرد روغن دانه، درصد روغن دانه و کارآیی مصرف آب دانه آزمایشی در سال 1393 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی بهبهان اجرا گردید. آزمایش به صـورت کرت‌های یک‌بار خـــــرد شده در قالب طرح بلـوک‌های کامل تصادفی با 3 تکــرار اجرا شد. آبیاری در 2 سطح (آبیاری به‌ترتیب پس از 100 و 200 میلی‌متر تبخیر از تشت کلاس A) به‌ عنوان فاکتور اصلی و رقم (محلی بهبهان، SG37-92138، SG51-92138، SG53-92138 و SG55-92138) در 5 سطح به ‌عنوان فاکتور فرعی مورد ارزیابی قرار گرفتند. یافته‌ها: مقایسه میانگین کارایی مصرف آب در اثرات متقابل آبیاری و رقم نشان داد که تیمار 100 میلی‌متر تبخیر از تشت کلاس A و رقم V5 (SG55-92138) با کارایی مصرف آبی معادل 272/0 کیلوگرم بر مترمکعب دانه کنجد، تیمار برتر بود. میانگین آب مصرفی در یک سال انجام آزمایش در تیمارهای 100 و 200 میلی‌متر تبخیر از تشت کلاس A به‌ترتیب معادل 5/547 و 6/438 میلی‌متر بود. نتایج ضریب همبستگی پیرسون نشان داد بیش‌ترین میزان همبستگی وزن هزار دانه بعد از تعداد دانه در کپسول با عملکرد دانه به میزان 9616/0=r می‌باشد که بیانگر نقش مؤثر افزایش وزن هزار دانه در بالارفتن عملکرد دانه می‌باشد. بیش‌ترین میزان شاخص‌های STI، MP، GMP، HM و YI به ترتیب به با مقادیر 538/1، 1/1037، 7/1024، 5/1012 و 548/1 در رقم V5 (SG55-92138) محاسبه شد. بیش‌تر شدن شاخص‌های فوق در رقم V5 (SG55-92138) نسبت به دیگر ارقام موجب گردید تا این رقم از نظر تنش خشکی به عنوان تیمار برتر معرفی شود. روند کاهشی عملکرد کنجد که با اعمال تنش کم آبی اتفاق افتاده است قطعاً موجب کاهش شاخص‌های SSI، MP و TOL شده و برعکس کاهش عملکرد کنجد موجب تغییرات صعودی در شاخص‌های STI، GMP، HM، YI و YSI گردیده است. نتیجه‌گیری: مقایسه میانگین اثرات متقابل آبیاری و رقم از نظر کارایی مصرف آب نشان داد کاهش مصرف آب در تیمار تنش موجب کاهش عملکرد آب در این تیمارها نسبت به تیمار فاقد تنش شده است. اثر کاهش مصرف آب حتی در تیمارهای تنش به حدی بوده که نتوانسته کاهش عملکرد به وقوع پیوسته در ازای کاهش مصرف آب را پوشش دهد و کماکان تیمار 100 میلی-متر تبخیر از تشت کلاس A علی‌رغم مصرف بیش‌تر آب نسبت به تیمار 200 میلی‌متر تبخیر از تشت کلاس A به دلیل افزایش عملکرد بوجود آمده، بیش‌ترین کارایی مصرف آب را در بین تیمارها به خود اختصاص داد.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

ارزیابی شاخصهای تحمل تنش خشکی در برخی هیبریدهای جدید ذرت

به‌منظور بررسی اثر تنش خشکی بر عملکرد دانه چند هیبرید جدید ذرت و ارزیابی شاخص­های تحمل خشکی، آزمایشی بصورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه پژوهشی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه  نهال و بذر کرج در سال 1388 اجرا گردید. عامل اصلی شامل سه سطح آبیاری نرمال، تنش ملایم و تنش شدید (به‌ترتیب آبیاری پس از 70، 100 و 130 میلی­متر تبخیر تجمعی از تشتک تبخیر کلاس A) و عامل فر...

full text

ارزیابی شاخص‌های تنش خشکی در کم آبیاری قطره‌ای کلزا

به منظور بررسی و ارزیابی شاخص­های تنش خشکی در روش آبیاری قطره­ای نواری بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه، عملکرد روغن، درصد روغن دانه و کارآیی مصرف آب دانه، آزمایشی در دو سال زراعی 90-1389 و 91-1390 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی بهبهان اجرا گردید. آزمایش به صـورت کرت‌های یک‌بار خـــــرد شده در قالب بلـوک­های کامل تصادفی با 4 تکــرار اجرا شد. فاکتور اصلی شامل مقدار آب در آبیاری قطره­ای نواری در چهار سط...

full text

ارزیابی پاسخ ارقام مختلف کنجد (Sesamum indicum L.) به رژیم‌های آبیاری کامل و کم آبیاری

به منظور ارزیابی روابط صفات و پاسخ ارقام کنجد از نظر عملکرد کمی و کیفی و کارایی مصرف آب به رژیم­های مختلف آبیاری (شرایط آبیاری کامل و کم آبیاری)، پژوهش مزرعه­ای به‌صورت کرت­های خرد شده و در قالب طرح پایه بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار، در سال 1395 اجرا شد. در این آزمایش، دو عامل رژیم آبیاری (عامل اصلی) و ارقام کنجد (عامل فرعی) مورد بررسی قرار گرفتند. رژیم آبیاری در دو سطح، شامل آبیاری پس از م...

full text

بررسی شاخص‌های تنش خشکی در کم‌آبیاری سطحی کنجد

به منظور مطالعه و ارزیابی شاخص­های تنش خشکی در روش آبیاری سطحی بر عملکرد دانه و اجزای آن، عملکرد روغن دانه، درصد روغن دانه و کارآیی مصرف آب دانه کنجد، آزمایشی در سال 1393 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی بهبهان اجرا گردید. آزمایش به صورت کرت‌های یک‌بار خرد شده در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با 3 تکرار اجرا شد. آبیاری در 2 سطح (آبیاری به­ترتیب پس از 100 و 200 میلی­متر تبخیر از تشت کلاس A) به­ عنوان ...

full text

ارزیابی ارقام کلزا در شرایط تنش خشکی

به منظور ارزیابی ارقام کلزا در شرایط تنش خشکی،آزمایشی در دو سال به­ صورت کرت­ های خرد شده در قالب طرح بلوک­ های کامل تصادفی در منطقه کرج اجرا گردید. در این پژوهش، آبیاری به عنوان عامل اصلی در دو سطح شامل آبیاری معمول (80 میلی ­متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A) و تنش خشکی به صورت قطع آبیاری از مرحله خورجین­ دهی و ارقام به عنوان عامل فرعی در 12 سطح شامل ارقام Licord، Okapi، SLM046، RGS003، Hyola420...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 27  issue 2

pages  69- 87

publication date 2020-05-21

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023