ارزیابی شخصیت و عملکرد عبدالله‌بن‌مسعود

عبدالله­ بن­ مسعود از شخصیّت­های به نام تاریخ صدر اسلام، قاری و دارای مصحف است که ارزیابی شخصیّت او از آن رو دارای اهمیّت است که مکاتب اسلامی از نظر آشنایی وی با علوم قرآن و حدیث، قرائت و تفسیر، بیشتر زبان به تأییدش گشوده­اند. عملکرد او قبل از شهادت پیامبر(صلی الله علیه وآله) با عنوان شاگرد مکتب وحی و بعد از فقدان ایشان به عنوان مدافعِ اسلام اصیل قابل تأمل است.  ابن­ مسعود از جمله صحابه­ای است که در طیّ حیات خود حتّی اگر پیروی از مکتب حق به ظاهر موجب صدمه دیدن جایگاه اجتماعی او شد، موضع خود را کاملاً به صورت روشن بارها و بارها اعلام کرد؛ همین صراحت است که از اندیشۀ عبدالله­ بن ­مسعود مکتبی مستقل می­سازد و این مکتب پایۀ فعالیّت­های امام علی (علیه السلام) در زمان حکومت ظاهری ایشان در کوفه است. همکاری او در زمان خلیفۀ دوم که بیشتر در حوزۀ فعالیّت­های فرهنگی است از یک سو و موضع گیری­های صریح او در برابر عملکرد خلفای سه گانۀ بعد از پیامبر(صلی الله علیه وآله) به ویژه عثمان، نظرات متفاوتی را پیرامون وی رقم زده است که با توجیه اذن امام علی(علیه السلام) به وی در جهت همکاری با دستگاه خلافت می­توان کلیّات عملکرد او رامثبت ارزیابی کرد؛ چه این­که تنها نقد جدی اهل­بیت(علیهم السلام) در منابع مختلف مربوط به حذف معوذتین ازمصحف­ اش می­ شود از این­ رو می­توان سایر تهمت­ ها را به سبب دفاع او از امام علی(علیه السلام) ترسیم کرد.