امکان سنجی حضور برخی از علفهای هرز مهاجم در استان گلستان

چکیده: سابقه و هدف: گونه‌هاى مهاجم از چالش هاى مهم مدیریتى علف‌های هرز هستند. تشخیص گونه‌های مهاجم در مراحل اولیه می‌تواند در کنترل آنها بسیار مؤثر باشد، اما این تشخیص جز با پایش و دیده بانی منظم امکان پذیر نمی‌باشد. با توجه به قدرت توسعه و پراکنش بسیار بالای گیاهان مهاجم و همچنین دامنه وسیع تحمل به شرایط محیطی مختلف، تهیه نقشه پراکنش این گونه‌ها و تعیین محدوده جغرافیایی پراکنش آنها ضروری بوده و به‌عنوان اساسی‌ترین اقدام در مدیریت تلفیقی آنها محسوب می‌شود. مواد و روش‌ها: به‌منظور شناسایی مناطق مستعد آلودگی به علف‌های هرز مهاجم کنجد شیطانی(Cleome viscosa L.)، نیلوفر وحشی (Ipomoea purpurea (L.) Roth)، خربزه ‌وحشی ( Cucumis melo L.) ، فرفیون ناجور برگ (L. Euphorbia heterophylla ) و فرفیون خوابیده (Euphorbia maculata L.) در مرحله جوانه‌زنی، ابتدا نیازهای بومشناختی (دماهای کمینه، مطلوب و بیشینه، EC و pH ) در گیاهان فوق با استفاده از منابع موجود تعیین گردید. برای تعیین محدوده متغیرهای محیطی مورد مطالعه در سطح استان گلستان در مرحله جوانه‌زنی علف‌های هرز اشاره شده، از میانگین 10 ساله داده‌های هواشناسی استان استفاده شد. لازم به ذکر است که در این مطالعه ماه‌های اردیبهشت، خرداد و تیر ماه، به عنوان ماه‌هایی که امکان جوانه‌زنی بذر این گیاهان در آنها وجود دارد، در نظر گرفته شد. همچنین از داده‌های خام 505 نقطه از اراضی کشاورزی، برای تعیین اسیدیته و شوری خاک استفاده شد. کار فراخوانی لایه‌های اطلاعاتی طبقه‌بندی شده در محیط GIS نسخه 10 انجام شد و در انتها احتمال حضور و عدم حضور هر کدام از گونه‌های گیاهی فوق به صورت مکانی مشخص گردید. یافته‌ها: نتایج این تحقیق حاکی از آن است که محدوده وسیعی از استان گلستان به ترتیب با 790325، 772884 و 708968 هکتار مستعد هجوم گونه‌های کنجد شیطانی، خربزه وحشی و فرفیون خوابیده است. از لحاظ درجه اهمیت گونه فرفیون ناجور برگ در رتبه دوم قرار گرفته (مناطق مستعد: 583700 هکتار و مناطق غیرمستعد: 225025 هکتار). در این گونه دما و شوری به عنوان مهمترین عوامل محدودیت پراکنش این علف هرز تعیین شد. در زمینه پراکنش وسیع گونه نیلوفر وحشی معرفی شده در استان نگرانی خاصی وجود ندارد زیرا بررسی نقشهها نشان می دهد که از نظرتوزیع جغرافیایی در محدوده مورد مطالعه، از نظر EC و دمای مطلوب، هیچ محدودیتی برای جوانه‌زنی و استقرار این گیاه وجود ندارد. اما از نظر pH مانع مهمی در افزایش دامنه پراکنش این گیاه در استان وجود دارد (مناطق مستعد: 9887 هکتار و مناطق غیرمستعد: 798838 هکتار). نتیجه گیری: از این رو، لازم است سه گونه اول در اولویت‌های تحقیقاتی و مدیریتی قرار گیرند تا از پراکنش وسیع در سطح استان و حتی سایر استان های کشور جلوگیری شود.