بررسی اثر متغیرهای آب و هوایی بر کشاورزی (مطالعه موردی: عملکرد گندم دیم)

پیش­بینی عملکرد گیاهان راهبردی و برنامه­ریزی برای توسعه کشاورزی با شناخت و کمی نمودن میزان اثر متغیرهای مهم آب و هوایی بر تولید محصول در هر منطقه امکان­پذیر است. هدف این پژوهش تدوین مدل مناسب برای پیش­بینی عملکرد گندم ‏دیم به­کمک متغیرهای آب و هوایی در منطقه بیجار واقع در کردستان می­باشد. برای این منظور دوره رشد گندم دیم در منطقه به شش مرحله تقسیم و از متغیرهای آب و هوایی مربوط به پنج مرحله اول برای تعیین ساختار مدل استفاده شد. متغیرها شامل بارش، رطوبت نسبی، حداکثر و حداقل درجه­حرارت، ساعات آفتابی و سرعت باد با دوره آماری 25 ساله (1366 تا 1390) بودند. با‎‎توجه‎‎به‎‎تعداد‎‎زیاد‎‎متغیرهای‎‎آب و هوایی، برای شناسایی ‏عامل­هایی که نقش اصلی دارند، از روش تجزیه به مؤلفه اصلی استفادهشد. با استفاده از روش ‏رگرسیون چندمتغیره و عامل­های اصلی شناسایی­شده، مدل تخمین میزان عملکرد گندم دیم تدوین شد. نتایج تحلیل­ها نشان داد با هشت مؤلفه می­توان 85 درصد از واریانس کل 30 متغیر آب و هوایی مربوط به پنج مرحله دوره رشد گندم دیم در منطقه بیجار را توجیه نمود.      هم­چنین تحلیل رگرسیون چندمتغیره نشان داد با این هشت عامل می­توان 6/84 درصد از تغییرات عملکرد گندم را توجیه و مدل­سازی نمود (92/0R=). در میان عامل­ها نیز عامل مربوط به متغیرهای آب و هوایی مرحله رشد زایشی گندم دیم بیشترین نقش را در تولید محصول منطقه بیجار ایفا نمود. درصد خطای مدل در برآورد عملکرد گندم دیم منطقه برای سال­های 1391، 1392 و 1393 به­ترتیب 11، 68/9 و 8/15 درصد به­دست آمد.