بررسی منابع آلاینده رودخانه هراز و ارایه راهکارهای مدیریتی جهت کنترل آن

رودخانه هراز با طول 181 کیلومتر از جنوب غربی و جنوب قله دماوند در محله نهام لار سرچشمه گرفته و با طی مسیر طولانی به سوی شهر آمل و پس از عبور از شهر آمل به دریا در منطقه ای بنام سرخرود متصل می گردد. حوزه آبریز این رودخانه معادل 8513.6 کیلومتر مربع است که در شهرستان های آمل، بابل، محمودآباد، فریدون کنار و نور واقع گردیده و بخشی از اراضی کشاورزی استان مازندران شمرده می شود.جهت بررسی منابع آلاینده رودخانه هراز سه ایستگاه هیدرومتری به نام های ایستگاه پنجاب، کره سنگ و سرخرود در بالا دست و پایین دست شهر آمل در نظر گرفته شد. پس از شناسایی محدوده مورد مطالعه، تعدادی نمونه در فصول مختلف سال 1382 تهیه و نمودار نتایج با استفاده از نرم افزار Excel رسم و با استاندارد آب آشامیدنی مقایسه گردید.با بررسی پارامترهای کیفی آب رودخانه طی سال های 1380 تا 1382 و 1359 تا 1357 و مقایسه آن با مقادیر حداکثر مجاز و مطلوب قابل قبول برای آب آشامیدنی، مشخص گردید که مقادیر پارامترهای NO-3، NO2-2، NH3، COD، BOD، DO، هدایت الکتریکی کدورت، رنگ، باریم و تعداد کلیفرم از حدا استاندارد بیشتر بوده است که تغییرات محیطی و ورود فاضلاب های شهری و کشاورزی به رودخانه می تواند در این امر موثر باشد، به طوری که با افزایش میزان بارندگی در فصل پاییز مقدار پارامترهای TSS، TDS، EC، BOD، NO-3، PO4-3، افزایش یافته است. البته لازم به ذکر است که نوع پوشش گیاهی نیز می تواند در این امر موثر باشد به طوری که در بالا دست رودخانه با درختان سوزنی برگ و خزان کننده فقیر تا متوسط، با افزایش بارندگی میزان TDS در دشت پایین دست افزایش می یابد. با مقایسه شاخص های آلودگی طی سال های 1380 تا 1382 و 1359-1375 مشخص شد که مقدار DO طی سال های 1359 تا 1375 در حد مطلوبی قرار داشته است ولی در طی سال های 1380 تا 1382 به دلیل ورود فاضلاب های شهری و کشاورزی مقدار DO حدود 0.6 برابر کاهش یافته است. همچنین طی سال های 1359 تا 1375 مقدار پارامترهای COD و BOD از حداکثر مجاز بیشتر بوده و مقدار COD طی سال های 1380 تا 1382 حدود 0.8 برابر کمتر از سال های 1359 تا 1375 بوده است و میزان BOD طی سال های 1380 تا 1382 در  حدود 1.06 برابر بیشتر از سال های 1359 تا 1375 بوده است. مقدار آمونیاک نیز در طی سال های 1359 تا 1375 از حداکثر مقادیر مجاز بیشتر بوده است که نشان دهنده آلودگی آب به فاضلاب های خانگی می باشد.همچنین مقدار پارامتر هدایت الکتریکی طی سال های 1359 تا 1375 حدود 1.3 برابر کمتر از سال های 1382-1380 بوده که می تواند بیانگر ورود هرز آب های اطراف و یا فاضلاب های شهری و کشاورزی به رودخانه در سال های اخیر باشد. میزان کدورت، باریم و رنگ طی سال های 1380 تا 1380 از حد مجاز و قابل قبول برای آشامیدن بسیار بالاتر بوده و میزان TDS با وجود افزایش حدود 1.05 برابر نسبت به سال های 1359 تا 1375 کمتر از حد مطلوب تعیین شده می باشد. با بررسی تعداد کلیفرم طی سال های 1380 تا 1382 نیز مشخص شد که آب رودخانه در طبقه آب های با آلودگی میکروبی قرار گرفته است. در نهایت باید متذکر شد که مدیریت بهینه و کنترل آلودگی رودخانه هراز نیازمند جلوگیری از ورود فاضلاب های شهری و روستایی و کشاورزی به رودخانه می باشد که در این مورد راهکارهایی ارایه گردیده است.