بررسی پارامترهای ژنتیکی صفات زراعی در ژنوتیپ‌های نخود (Cicer arietinum L.) با استفاده از تجزیه دی‌الل

به منظور برآورد میزان ترکیب‌پذیری ژنوتیپ‌های نخود و اطلاع از نحوه کنترل ژنتیکی صفات زراعی و عکس‌العمل آن‌ها در شرایط تنش خشکی، شش لاین نخود و نسل F1 حاصل از تلاقی آن‌ها در سال زراعی 87-1386 در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم سرارود (کرمانشاه) مورد ارزیابی قرار گرفتند. تجزیه آماری به روش دوم گریفینگ و هیمن انجام شد. معنی‌دار بودن میانگین مربعات ژنوتیپ‌های مورد مطالعه برای کلیه صفات، نشان داد که تنوع ژنتیکی کافی بین ژنوتیپ‌های مورد بررسی وجود دارد. میانگین مربعات ترکیب‌پذیری عمومی (GCA) و خصوصی (SCA) و ضریب بیکر نشان داد که صفات روز تا رسیدن، ارتفاع بوته و وزن صد دانه به دلیل داشتن ضریب بیکر بالا، در کنترل اثر افزایشی ژن‌ها بودند، در حالی که ضریب بیکر پایین برای صفات تعداد روز تا گلدهی، تعداد شاخه‌های اولیه و ثانویه، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، عملکرد دانه و عرض بوته بیانگر دخالت بیشتر اثر غیرافزایشی ژن‌ها در کنترل این صفات بود. مقدار متوسط ضریب بیکر برای صفات آب از دست رفته در برگ(LWL) و بیوماس در بوته نشان‌دهنده اهمیت هر دو اثر افزایشی و غیر افزایشی ژن‌ها در کنترل این صفات بود. بیشترین مقدار توارث‌پذیری خصوصی مربوط به صفت وزن صد دانه و کمترین آن مربوط به تعداد دانه در غلاف بود. محاسبه میانگین درجه غالبیت و رگرسیون Wr روی Vr نشان داد که صفات تعداد شاخه‌های اولیه و ثانویه در بوته، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، عملکرد دانه و عرض بوته توسط ژن‌هایی با اثر فوق غالبیت کنترل می‌شوند. در صورتی که صفات تعداد روز تا گلدهی، تعداد روز تا رسیدگی، LWL، ارتفاع بوته، بیوماس و وزن صد دانه توسط ژن‌هایی با اثر غالبیت نسبی کنترل می‌شوند. والد ICCV96079 و ژنوتیپ SEL9324469 × ICCV96079 به ترتیب دارای بیشترین اثر GCA و SCA منفی و معنی‌دار برای صفت زودرسی بودند.