تأثیر مرگ ‌و ‌میر درختی بر ساختار جنگل‌های بلوط ایرانی در استان ایلام

به‌منظور تعیین چگونگی تغییر ساختار جنگلهای بلوط ایرانی به‌دنبال وقوع مرگ‌ومیرهای درختی، منطقه جنگلی شلم با مساحت 670 هکتار در 10 کیلومتری جنوب‌شرقی شهر ایلام انتخاب گردید. هدف این پژوهش تعیین اثر مرگ­و­میر بر ویژگیهای ساختاری توده شامل تراکم و رویه­زمینی، انبوهی تاج­پوشش، ترکیب ­گونه­ای، فرم پرورشی و همچنین شناخت الگوی توزیع تراکم و رویه­زمینی درختان مرده در طبقه­های قطری مختلف بود. در این راستا منطقه مورد مطالعه به 20 واحد همگن توپوگرافیک تقسیم شد و در واحدهای همگن در کل 60 پلات دایره­ای شکل 10 آری پیاده شدند. در هر پلات قطر برابرسینه، قطر کمینه و بیشینه تاج درختان، درصد خشکی تاج، مبدأ پایه­ها و فرم رویشی آنها به‌تفکیک گونه اندازه­گیری و ثبت شد. نتایج نشان داد که به‌طور متوسط 7/15 درصد از تراکم اشکوب درختی و درختچه­ای کاهش یافته که 65/97 درصد آن متعلق به بلوط ایرانی بوده است. کاهش رویه­زمینی به‌میزان 23/14 درصد بود که 29/95 درصد آن مربوط به گونه بلوط ایرانی بود. مرگ­ومیر درختی در بیشتر طبقه­های قطری وجود داشت که بیشترین میزان آن در طبقه­های قطری 10 تا 25 سانتی‌متر و بیشترین نسبت مرگ­ومیر در طبقه­های قطری 5،60 و 75 سانتی‌متر بود. همچنین بیشترین نسبت کاهش رویه‌زمینی در طبقه­های قطری 25 تا 45 سانتی‌متر بود. با وجود اینکه کاهش درختی در بیشتر گونه­های درختی و درختچه­ای روی داده و درصد آمیختگی گونه­ها تغییر کرده، اما ترکیب گونه­ای تا حدودی ثابت مانده بود. کاهش انبوهی تاج­پوشش جنگل به‌میزان 88/12 درصد بود. میزان کاهش درختی در فرم شاخه­زاد بیشتر از دانه­زاد بود، اما نرخ مرگ­و­میر در فرم دانه­زاد بیشتر بود. آنالیز DCA پراکنش پلاتها را براساس وضعیت آنها تفکیک کرد و نشان داد که میزان کاهش با متغیر قطر برابرسینه ارتباط داشته است. به­طور کلی در منطقه مورد مطالعه مرگ­ومیر درختی موجب تغییرات زیادی در ساختار توده­های جنگلی بلوط ایرانی شده است، به­طوری که مقادیر متغیرهای مختلف تغییر کرده و از بین آنها قطر برابرسینه تغییرات بیشتری داشته و باعث تفکیک جمعیتهای درختی قبل و بعد از مرگ­و­میر شده است. از نتایج فوق می­توان در مدیریت حمایتی و حفاظتی جنگلهای دچار خشکیدگی در زاگرس استفاده نمود.